Sarılık

Sarılık, tipik olarak gözlerin, cildin ve mukoza zarlarının sararması gibi semptomların birleşmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Renk değişikliği, vücuttaki bilirubin konsantrasyonunun artmasıyla tetiklenir. Bunun, örneğin karaciğer veya safra hastalığı gibi çeşitleri nedenleri olabilir. 

Yetişkinlerde sarılık, yeni doğan sarılığı olarak adlandırılan hastalıktan ayırt edilebilir. Yetişkinlerde sarılık varsa tedavi, altta yatan hastalığa bağlıdır.

Sarılık nedir?

Halk arasında sarılık olarak bilinen bu semptom, tıp uzmanları tarafından ikter (icterus) olarak da adlandırılır. Cildin, mukoza zarlarının ve gözlerin sarımsı rengini tanımlar. Sarılığa şiddetli kaşıntı, mide bulantısı ve yeşilimsi sarı mide içeriğinin kusması eşlik eder. 

Genellikle bu hastalığa, sağ tarafta karın ağrısı ve geğirme eşlik eder. Ek olarak, ateş ve genel bir hastalık hissi, ishal veya dışkı renk değişikliği oluşabilir. En kötü durumda, hastanın kafa karışıklığı ve karakter değişiklikleri olabilir. Sarılık, acil tıbbi tedavi gerektirebilir.

Sarılık nedenleri nelerdir?

Kandaki safra pigmentinin bilirubin konsantrasyonu artarsa gözlerin, cildin ve mukoza zarlarının sararması meydana gelir. Bilirubin, kana kırmızı rengi veren hemoglobinin bir ürünüdür. Bazı hastalıklarda, kandaki konsantrasyon artar ve dokularda tortular oluşur. Bunun sonucunda da bu tür bir hastalık meydana gelir. Sararma, desilitre kan başına yaklaşık iki miligramlık bir konsantrasyondan oluşur. Sarılığın çeşitli nedenleri olabilir. Bunlar üç kategoriye ayrılabilir:

• Kan hastalığı (prehepatik sarılık)
• Karaciğer hastalığı (hepatik sarılık)
• Safra hastalığı (posthepatik sarılık)

Yüksek bilirubin konsantrasyonu, diğer faktörlerin yanı sıra çok fazla kırmızı kan hücresinin parçalanmasıyla tetiklenebilir. Bilirubin, hemoglobinin bir ürünü olduğundan bilirubin seviyesi yükselir. Bu, örneğin viral enfeksiyonlar, zehirlenmeler, orak hücreli anemi veya yapay kalp kapakçıkları gibi hastalıklar için geçerlidir. Aynı şekilde kan transfüzyonu ile ilgili sorunlar da buna neden olabilir. Karaciğer bilirubinin parçalanmasına yetişmezse hemoglobin dokularda birikir ve tipik renk değişimlerine neden olur.

Sarılığın nedeni, karaciğerde bulunuyorsa buna hepatik sarılık denir. Çoğu zaman bu sorunda karaciğer iltihabı tetikleyicidir. Bu, örneğin bazı ilaçların alınması, aşırı alkol tüketimi veya hepatit B virüsü gibi virüsler ve enfeksiyondan kaynaklanabilir. Akut bir durum, kronik bir karaciğer iltihabına dönüşürse siroz veya karaciğer kanseri gelişebilir.

Posthepatik sarılık durumunda sarılık nedenleri, genellikle safra kesesindedir. Çoğu zaman safra tıkanıklığı, ortaya çıkan semptomlardan sorumludur. Örneğin, safra taşı nedeniyle sıvı birikebilir ve bilirubin de dahil olmak üzere bazı bileşenler kana girebilir. Safra taşlarına ek olarak, tümörler ve ameliyat veya iltihabın neden olduğu yapışıklıklar, safra durgunluğuna neden olabilir.

Sarılık belirtileri nelerdir?

Sarılığın en tipik belirtisi gözlerin, cildin ve mukoza zarlarının sarımsı bir rengidir. Bununla birlikte, bir dizi başka şikâyet de olabilir. Hangi semptomların ortaya çıkabileceği her zaman sarılığın nedenine bağlıdır.

Buna bağlı olarak yorgunluk, ateş, karın ağrısı veya kaşıntı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca, dışkı ve idrar rengi değişebilir.

Sarılık için ne zaman doktora gitmek gerekir?

Sarı cilt, mukoza zarları veya göz rengi değişimi endişe vericidir ve bir doktor tarafından muayene edilmelidir. Bu özellikle, diğer tipik sarılık belirtileri eklendiğinde daha da önem arz eder. Bu belirtiler şöyledir:

• Dışkı, kil rengi gibi görünebilir, idrar ise koyu renklidir. Genellikle bu kolestatik sarılık ve hepatit ile ortaya çıkar.
• Yorgunluk, iştahsızlık, istenmeyen kilo kaybı ve performans düşüklüğü birçok karaciğer hastalığında karakteristik olmayan şikayetler arasındadır.
• Bacaklardaki ödem, sağ ventrikül yetmezliğini gösterir.
• Ateş, viral hepatit ve pankreas veya safra kesesi iltihabı gibi akut enflamatuar hastalıklar da kendini hissettirebilir.
• Yağlı dışkı genellikle safra taşı gibi safra hastalıklarının bir sonucu olarak ortaya çıkar.
• Bilinç bulanıklığı, karışıklık ve oryantasyon bozukluğu, sirozun son aşamasında veya karaciğer yetmezliğinde ortaya çıkabilir. Bu belirtiler hepatik komaya yol açar.
• Kötü nefes. Bu semptom, sadece akut karaciğer yetmezliği ile ortaya çıkar.

Not: Ağrı ve eşlik eden semptomları olmayan sarılık, altta yatan bir kanseri gösterebilir. Bu durum, mutlaka bir doktor tarafından kontrol ve tedavi edilmelidir.

Sarılık, sarımsı bir cilt veya göz rengiyle kendini hissettirirse doktora görünülmelidir. Nedeni ortaya çıkarmak ve sarılığı, doğru bir şekilde tedavi etmek gerekir. Sarılık için evde hazırlanabilecek bir karışım ya da başka bir yöntem yoktur. Tek tedavi, altta yatan nedenin tedavisidir. 

Sarılık nasıl önlenir?

Bazı önlemler almak sarılığın ortaya çıkmasını engelleyebilir. Genel olarak sarılık için alınabilecek önlemler şunlardır:

• Beslenme değişikliği: Safra taşları, karaciğer yağlanması ve pankreas iltihabı sağlıksız, yüksek yağlı beslenmenin sonuçlarıdır. Böyle bir beslenme, genellikle kilo aldırır ve kalp ile damarlara zarar verir. Bu nedenle sağlıklı, dengeli ve az yağlı bir şekilde beslenmek gerekir. 
• Hepatite karşı koruma: Hepatit A ve B'ye karşı aşılama ile iki tehlike ortadan kaldırılabilir.
• Akıllı seyahat: Seyahat planının tehlikelerini, özellikle de hepatit riski taşıyan bir bölgedeyken tanımak gerekir. Hijyen eksikliği nedeniyle hepatit virüsü, kontamine gıdalar yoluyla özellikle hızlı bir şekilde bulaşabilir. Ayrıca sivrisineklere ve tropikal hastalıklara da dikkat edilmelidir. Doktor, bu konuda tavsiyede bulunabilir.  

Yenidoğan sarılığı

Yenidoğan sarılığı, yetişkinlerde görülen patolojik sarılıktan ayırt edilmelidir. Çünkü bebeklerde cilt, sarımsı bir renk alırsa genellikle zararsızdır. Tipik olarak semptom, doğumdan yaklaşık 2 ile 3 gün sonra ortaya çıkar ve birkaç hafta içerisinde kaybolur. Bebekler, anne karnında olduğu sürece kanları, oksijen sağlar. Bunun için çok fazla kırmızı kan hücresine ihtiyaç vardır. 

Bununla birlikte, doğumdan sonra tüm kan hücrelerine artık ihtiyaç duyulmaz ve bazıları parçalanır. Bu işlem bilirubin üretir, karaciğerde dönüştürülür ve daha sonra atılır. Çok fazla bilirubin varsa karaciğerin önünde bir tıkanıklık ve belirli bir konsantrasyondan sarılık oluşabilir.

Sarılık teşhisi

Cildin sararmasının birçok farklı nedeni olduğundan sarılığı teşhis etmek her zaman kolay değildir. İlk olarak genellikle doktorun diğer durumların yanı sıra alınan ilaçlar, alkol kullanımı veya yakın zamanda yapılan geziler hakkında sorduğu ayrıntılı bir konuşma yapılır. Safra taşı veya kanser gibi önceden var olan hastalıklar da belirlenir. Daha sonra çeşitli fiziksel muayeneler yapılır:

• Kan testi
• İdrar ve dışkı muayenesi
• Karaciğer ve safra kesesinin dokunsal muayenesi
• Üst karın ultrason muayenesi

Sonuca bağlı olarak daha fazla inceleme de gerekebilir.

Sarılık uyku yapar mı?

Sarılık, salgını olan bir viral enfeksiyondur ve genellikle üst solunum yolları enfeksiyonlarına neden olur. Sarılık, adından da anlaşılacağı gibi, genellikle vücutta iç organların yağlarından üretilen bilirubin adlı bir maddenin çok miktarda üretilmesine neden olur. Bu madde, vücutta üretilen kırmızı kan hücrelerinin ölmesi sonucu ortaya çıkar ve vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin ölmesi sonucu vücutta çok miktarda bilirubin üretilir. Bu madde, vücuttaki maddelerin işlenmesi sırasında atılır ve idrar ve dışkıda bulunur.

Sarılık, genellikle üst solunum yolları enfeksiyonlarına neden olur ve bu enfeksiyonlar sırasında vücutta çok miktarda bilirubin üretilir. Bu nedenle, sarılık sırasında vücutta çok miktarda bilirubin bulunur ve bu madde, vücuttaki maddelerin işlenmesi sırasında atılır. Bu nedenle, sarılık sırasında uyku düzeninin bozulabileceği düşünülebilir. Ancak, bu konu hakkında daha detaylı bilgiye ihtiyacınız varsa, bir sağlık uzmanına danışmanızı tavsiye ederiz.