Böbrek Taşı

Böbrek taşı, ürogenital sistemi ilgilendiren en önemli sağlık sorunlarından biridir. Temel sebebi idrar içerisinde bulunan mikro maddelerin zaman içerisinde birikip büyümesi ve bir kanalı tıkamasıdır. Bu duruma neden olan pek çok faktör olsa da kanal darlığı ve tıkanıklık en önemli risk faktörleridir.

Böbrek taşı nedir?

Böbrek taşı, nefrolithiasis olarak da adlandırılan ve böbrek ile diğer ürogenital sistem yapılarını etkileyen oluşumlardır. Ortalama her 100 insandan 3’ünde görülen bu durum en sık ortaya çıkan ürogenital sistem hastalıklarındandır. Erkeklerde anatomik farklılık nedeniyle kadınlardan 3 kat daha sık görülür. Testosteron hormonunun böbrek taşı oluşmasındaki etkili bir mekanizması engellemesi bunun en önemli sebebidir.

Böbrekler kanın süzülerek toksik maddelerin arındırıldığı bir çift organdır. Kan düzenli olarak böbreklerden geçer ve bazı atık maddeler buradan atılırken yararlı maddeler tekrar emilir. Bazı durumlarda kandaki mineraller ve asidik tuzlar artış gösterir. Bunlar kanda homojen olarak dağılsalar da böbrek dokusuna geldiklerinde porlardan yani açıklıklardan geçemez. Bu da yavaş yavaş mineral ve asit tuzlarının böbrekte birikmesine yol açar.

Böbrekteki bu yeni oluşumlar ilk etapta böbrek kumu olarak adlandırılır ve çoğu hastada herhangi bir belirti vermeden idrar yolları ile atılır. Ancak kanalın daralması ve daha fazla mineral ile asit tuzunun birikmesi daha büyük boyutlu (5 mm’ye kadar büyüyebilen böbrek taşları) taşlara neden olur.

Taş halini alan atık maddeler hastalarda ilk bulguların ortaya çıkmasına neden olur. Bu genellikle böbreklerin olduğu yerde başlayan ve sırt ile kasıklara yayılan ağrı şeklindedir. Taşın miktarı ve boyutuna göre farklı belirtiler de görülebilir.

Hastaların yaşam kalitesini en çok bozan taşlar büyük boyutlu taşlardır. Böbrek kumları ve küçük çaptaki taşlar idrar ile birlikte dışarı atılır. Ancak büyük taşlar kanaldan geçemediği için hastaların yaşam kalitesini ciddi düzeyde bozar. Beraberinde enfeksiyon ve metabolizma problemlerine neden olur.

Böbrek taşı belirtileri nelerdir?

Böbrek taşları ilk belirtileri herhangi bir dokuyu ya da kanalı tıkadığı zaman gösterir. Bu belirtiler tıkanıklığın şiddetine göre değişiklik gösterir.

Böbrek taşı belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Böbrek taşı olan hastalarda gözlemlenen en belirgin ve şiddetli bulgu ağrıdır. Böbrek yan ağrısı olarak adlandırılan bu ağrılar gün içerisinde şiddeti artıp azalan ağrılardır. Sırt ve kasık bölgesinde sancılanmalara neden olur.
• Böbrek taşı, idrar kanalını tıkadıktan sonra kanamaya neden olabilir. Bu kanama kanaldaki tıkanıklığa bağlı olarak gözle görülebilir ya da mikroskopta idrar tahlili ile fark edilir.
• Taş bölgedeki dokularda harabiyete neden olur enfeksiyon ve iltihaplanma görülebilir. Bu da ateş, mide bulantısı ve kusmaya neden olur.
• İlerleyen safhalarda böbrek taşları idrar kanalını tamamen tıkayabilir. Bu en çok idrar yapma esnasında belirti verir. Sık sık idrara çıkma, mesanede doluluk hissi, idrarı kesik kesik yapma, ağrılı idrar yapma, idrar yaparken yanma ve hiç idrar yapamama bu belirtiler arasındadır.

Böbrek taşı neden olur?

Böbrek taşları asidik tuzların ve minerallerin çökelip birikmesi ile oluşur. Bu olay 3 farklı mekanizma ile oluşur:

• Süpersaturasyon: Minerallerin ve asit tuzlarının çökelmesi ve böbrekte birikmesidir.
• Kristalizasyon: Sıvı atıkların birikip katı şeklini almasıdır.
• Agregasyon: Katılaşan atıkların büyümesi ve kanalı tıkamasıdır.

Bunlar böbrek taşına neden olan mekanizmadır. Bununla birlikte bazı risk faktörleri idrar taşı oluşumunu tetikleyebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Birinci ve ikinci derece akrabalarında böbrek taşı olan kişiler
• 20 ila 40 yaş aralığındaki kişiler
• Erkek cinsiyeti
• Akdeniz ve Karadeniz’de yaşamak
• Sedanter (aktif olmayan) yaşam tarzı
• Obez olmak
• Fazla tuz alımına rağmen gerekenden az su içmek
• Sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçirmek
• İdrarda fazla kalsiyum olması
• Böbrekte kalsiyum birikimi
• Mesane enfeksiyonu
• Böbrek anatomisinin bozuk olması

Böbrek taşı tanısı nasıl konulur?

Böbrek taşı teşhisi 3 aşamada konulur. Bunlar sırasıyla fiziki muayene, laboratuvar analizi ve radyolojik incelemelerdir.

Fiziki muayenede doktorlar elle hastanın ürogenital sistemini inceler. Burada kitleler, hassasiyet, kalp atım hızındaki değişimler ve ele gelen yapıların konumu tanıyı güçlendirir. Kesin tanı için yetersizdir.

Laboratuvar testlerinde diğer şüpheleri gidermek için bazı çalışmalar yapılır. Tam idrar analizi ve biyokimya testleri sonucunda idrardaki kan, enfeksiyon, bağışıklık sistemi hücreleri, idrar pH’ı, ürik asit ve bazı mineraller incelenir. Ayrıca CRP miktarı ile dokularda iltihabi reaksiyonların olup olmadığı analiz edilir. Bazı hastalarda 24 saatlik idrar testi gerekebilir. Kesin tanı için yeterli olsa da radyolojik inceleme gerektirir.

Radyolojik testler sonucunda böbrek taşının olup olmadığı ve varsa hangi bölgede kaç mm boyutlarında olduğu kesin olarak öğrenilebilir. Bu radyoloji yöntemleri şu şekilde sıralanabilir;

• Renal sintigrafi: böbrek taşlarının doku harabiyetini gösterir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Böbrek taşının konumunu ve büyüklüğünü gösterir.
• İntravenöz Piyelogafi: Taşların yerini gösterir. Çok fazla tercih edilmez.
• Abdominal Ultrasonografi: Orta ve büyük boyuttaki taşların yerini gösterir. Ses dalgaları ile çekilir.
• Direk Üriner Sistem Grafisi: Opak taşların tespitinde kullanılır. İlk önce başvurulan radyoloji yöntemidir.

Böbrek taşı türleri

Böbrek taşları hem müdahale hem de tedavi açısından kolaylık için farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırılma organik olup olmamasına ve opaklığına göre ayrılmıştır.

İnorganik böbrek taşları kalsiyum fosfat, mikst tipi taşlar ve kalsiyum oksalat taşlarıdır. Bunların dışındaki ürik asit taşları, sistin taşları ve ksantinler organik böbrek taşı olarak adlandırılır. Taşların yarıdan fazlası inorganik maddelerden oluşur.

Böbrek taşları aynı zamanda opaklık derecesine göre sınıflandırılmıştır. Ürik asit ve ksantin taşları non-opak taşlardır. En çok karşılaşılan kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat taşları opak taşlardır. Sistin taşlar ise semi-opak taş olarak sınıflandırılır.

Böbrek taşı ağrısı 

Böbrek taşlarının en tipik bulgusu, ağrıdır. Bu ağrılar taşın bulunduğu bölgede yoğunlaşır. Böbreklerin etkilenme durumu, tıkanıklık derecesi, taşın türü ve boyutuna göre farklı şiddetlerde ortaya çıkar. Eğer çift böbrek etkilenmişse ağrı çok daha şiddetli olur.

Böbrek taşı nasıl bir ağrı yapar?

Böbrek taşları, yan ağrısı olarak tabir edilen ağrılara neden olur. Bu ağrılar böbreklerin bulunduğu bölgede başlar ve sırt ile kasıklara doğru yayılır. Özellikle sırt bölgesinde çok şiddetli ağrılar yaşanır.

Böbrek taşı ağrıları sancı ve kramp tarzında ilerler. Genellikle kasık bölgesinde sancı görülürken sırt bölgesinde kramp tarzı ağrılar görülür. Bu bazı hastalarda tam tersi olabilir ya da birlikte görülebilir.

Böbrek taşı hareket edince ağrı yapar mı?

Eğer böbrek taşları kanala tam olarak oturmamışsa hareket ile yerinden oynayabilir. Bu oynama esnasında dokulara zarar veren taşlar ağrıya yol açar. Bu durum genellikle ilk evrelerde görülür. İdrar kanalına düşen taşların yerinden oynaması çok zor olduğu için daha çok kronik ağrıya neden olur.

Böbrek taşı ağrısı ne zaman başlar?

Böbrek taşı oluşumunun ilk başlarında kum benzeri yapılar ortaya çıkar. Bunlar çok küçük yapıda olduğundan herhangi bir ağrıya neden olmaz. Ancak taş oluşmasıyla birlikte dokularda harabiyet ve kimi zaman enfeksiyon ortaya çıkar. Bu safhadan sonra taş ağrısı görülür.

Böbrek taşı ağrısı en çok taşın idrar kanalında olduğu zaman şiddetlenir. Burada kanal çeperine basınç uygulandığından ve idrar yapma güçlüğü olduğundan hastalar çok şiddetli ağrılar yaşar. Bu duruma enfeksiyon ve iltihaplanma eşlik ederse dayanılmaz acılar görülebilir.

Böbrek taşı ağrısı nasıl geçer?

Böbrek taşı ağrısını gidermenin tek yolu, taşın vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Bunun dışında ağrı kesici kullanmak ve ağrının olduğu bölgeye sıcak-soğuk uygulama yapmak geçici olarak ağrının giderilmesini sağlayabilir. Ancak ağrının tamamen ortadan kalkması için muhakkak taşın düşürülmesi ve doku harabiyetinin sona ermesi gerekir.

Böbrek taşı tedavisi

Böbrek taşı tedavisi, iki kısma ayrılır. Bunlar medikal ve cerrahi tedavi şeklindedir. Her iki aşamada da hastaların bol sıvı içmesi ve böbrekteki kan sirkülasyonunun devam ettirilmesi gerekir.

Medikal tedavide belirtilere yönelik ilaçlar verilir. Mide bulantısı ve kusması olan hastalara antiemetik ilaçlar, ağrısı olan hastalara NSAİİ ve ağrı kesici ilaçlar, kas gevşetici ilaçlar ve varsa enfeksiyon için antibiyotik ilaçlar kullanılır.

Böbrek taşı ameliyatı

Böbrek taşı ameliyatından önce bazı hastalarda ESWL adı verilen bir tedavi yöntemine başvurulabilir. Bu tedavi yönteminde taşın bulunduğu yere şok dalgaları gönderilir. Bu dalgalar taşın kırılmasına ve boyutlarının küçültülmesine yardımcı olur. 2 cm’den küçük taşlarda etkilidir. Taşlar kırıldıktan sonra idrar yolu ile atılması beklenir.

Tedavinin son aşamasında cerrahi tedavi gerekir. Kendi kendine düşmeyen taşlar ve ESWL ile kırılamayan taşlar açık ve kapalı ameliyat ile vücuttan uzaklaştırılır.

Açık böbrek ameliyatlarında iyileşme süreci kapalı ameliyatlardan daha biraz daha uzundur. Çünkü bu hastalarda enfeksiyon gelişme riski yüksektir. Açık ameliyat olan hastalar yaklaşık 10 günlük antibiyotik tedavisi ve takibin ardından taburcu edilir.

Kapalı böbrek taşı ameliyatında böbreklerin olduğu bölgeye kesikler açılır. Bu kesiklerden görüntüleme cihazı ve ameliyat aparatları gönderilir. %90’lık başarı oranına sahiptir. İyileşme çok daha hızlıdır.

Böbrek taşı olduğu nasıl anlaşılır?

Bir hastada böbrek taşı olduğunu gösteren bazı göstergeler vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Sık sık idrar yolları enfeksiyonu geçirme
• Yan ağrısı
• Sebepsiz ateşlenmeler
• Sırt ve kasıklarda sancı/kramp
• İdrarda kan görülmesi
• İdrar yapma güçlükleri

Böbrek taşı nasıl düşürülür?

Böbrek taşı, iki şekilde düşer. Eğer böbrek taşı henüz çok küçük boyutlardaysa ya da ESWL yöntemi ile parçalanmışsa taşlar düşebilir. Aksi halde büyük boyutlu taşların düşmesi imkansızdır.

Taş düşürme idrar yaparken gerçekleşir. Kişi önce idrar yollarında basınç hisseder. Ardından bir rahatlama ile birlikte taşın ya da kumların döküldüğünü görür. Bazı hastalar taş düşürdüğünü görmese de ağrının geçmesiyle birlikte taş düşürdüğünü anlayabilir.

Böbrek taşı düşürmek için evde ne yapılır?

Evde böbrek taşı düşürmek için yapılabilecek 2 uygulama var. Bunlar bol su içmek ve hareketliliği arttırmaktır. Aksi halde yapılacak diğer uygulamaların taşı düşürmede çok önemli etkileri olmayacaktır.

Böbrek taşı nerden düşer?

Böbrek taşı, idrar kanalından düşer. İdrar yollarındaki bağlantının tamamı üreter olarak adlandırılan yapıya bağlandığı için taşlar son aşamada buraya gelir ve düşer. 

Böbrek taşı düştüğü nasıl anlaşılır?

Böbrek taşının düştüğünü gösteren belirtiler şunlardır;

• Böbrek ve çevre dokularda hissedilen ağrının kaybolması
• Sık sık geçirilen enfeksiyonların sona ermesi
• Sancılanmanın bitmesi
• İdrar yapma güçlüğünün sona ermesi
• İdrarda kan görülmemesi
• CRP seviyelerinin düşmesi

Böbrek taşı hangi hareketler ile düşer?

Böbrek taşının düşmesini sağlayan spesifik bir hareket yoktur. Her hastada taşlar farklı konumlarda lokalize olduğu için bir hareket bir hastada etkili olurken başka bir hastada etkisiz kalabilir.

Gün boyunca aktif olmak ve mümkünse 10 bin adım atmak böbrek taşının düşürülmesinde önemli rol oynar. Bu hareketlilik ile böbrek taşı aşağı doğru kayar ve çok büyük boyutlara ulaşmadan üreterden dışarı atılır.

Böbrek taşını eriten bitkiler nelerdir?

Bazı hastalar çeşitli bitkilerin özütleri ile böbrek taşlarını düşürmeye çalışabiliyor. Ancak bunun tıbbi açıdan herhangi bir geçerliliği yoktur. Öyle ki üroloji uzmanları, bu bitkileri hiçbir şekilde önermez.

Bitkisel tedavi ile böbrek taşı düşürmeye çalışmak ters tepebilir ve yeni taşların oluşmasına neden olabilir. Bitkiler toksik etkiye yol açarak böbreklere zarar verdiğinden emilim ve süzülme süreci olumsuz etkilenebilir. Bu da böbrek yetmezliğine kadar götürebilecek sağlık sorunlarına yol açabilir.

Böbrek taşı idrar tahlili ile belli olur mu?

Tanı aşamasında laboratuvar analizleri büyük kolaylık sağlar. İdrar analizi ile pH ölçümü, kan hücrelerinin tespiti, mineral konsantrasyonu ve iltihap bulguları görülebilir. Bu bulgular böbrek taşını düşündüreceğinden tanıda önemli bir yere sahiptir.

Böbrek taşı ne renk olur?

Böbrek taşları, altın renginde ve siyah renklerde olur. Bu renk çeşitliliği, taş oluşumuna neden olan faktöre bağlıdır. Yoğunluğa bağlı olarak renklerde açıklık ve koyuluk görülebilir.

Böbrek taşı düşürmede kanama olur mu?

Böbrek taşı düşürürken kanama olur. İdrar kanalında ilerleyen taşların sivri uçları kanal çeperini tahriş eder. Burada küçük kanama odakları olur. Bu kanamalar, idrarla birlikte dışarı atılır.

Kanama çoğu zaman hasta tarafından fark edilmez ve mikroskobik incelemelerde tespit edilir. Ancak bazı hastalarda tıkanıklığın artması ve taş çeperinin büyümesiyle şiddetli kanamalar ortaya çıkabilir ve dışarıdan görülür.

Böbrek taşına ne iyi gelir?

Bazı uygulamalar, böbrek taşları için etkili olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Bol miktarda su içmek
• Lifli gıdalar tüketmek
• Kola ve maden suyu gibi içeceklerden uzak durmak
• Fazla miktarda kalsiyum içeren başta süt ve süt ürünleri olmak üzere bütün besin maddelerinden bir süre uzak durmak
• Sitrik asit içerdiği için limon suyu tüketmek
• Tuzu olabildiğince kısıtlamak
• Gün içerisinde aktif olmak
• Kabak çekirdeği tüketmek
• Protein içeriği yüksek besinleri çok sık tüketmemek

Sıcak su böbrek taşına iyi gelir mi?

Sıcak su uygulaması, böbrek taşının düşürülmesinde pek bir etki göstermez. Ancak sırta ve kasık bölgesine konulduğunda kas gevşetici etki gösterdiğinden kramp tarzındaki böbrek taşı ağrısını giderebilir.

Limonlu su böbrek taşına iyi gelir mi?

Limonlu su, içerisinde sitrik asit bulunur. Bu asidik madde böbrek taşı oluşumunu önler ve mevcut taşların parçalanmasına yardımcı olur. Çok fazla miktarda olmamak kaydıyla tüketilmesi hastalığın seyrini olumlu yönde değiştirebilir.

Böbrek taşı ağrısına ne iyi gelir?

Böbrek taşı ağrısı için taşın düşürülmesi gerekir. Taşın düşürülemediği durumlarda bol su içmek, ağrı kesici içmek ve soğuk/sıcak uygulama yapmak ağrı için etkili olabilir.

Böbrek taşı sancısına ne iyi gelir?

Eğer taşlar, kasıkta ve sırtta sancıya yol açıyorsa sıcak su torbalarını ağrıyan bölgeye koymak etkili olabilir. Sıcak su torbası bölgedeki çizgili kasların gevşemesini ve sancının hafiflemesini sağlar. Aynı zamanda soğuk uygulama ile bölge bir miktar uyuşturulabilir ve kısa süreli rahatlama hissedilebilir.

Böbrek taşına ne iyi gelmez?

Bazı uygulamalar böbrek taşına iyi gelmez. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Kırmızı et, tavuk eti ve mantar gibi proteini yüksek besinler tüketmek
• Çok fazla kola ve maden suyu içmek
• Çok tuz tüketmek
• Bira (birada ürik asit vardır ve böbrek taşı oluşmasını tetikleyebilir)
• Portakal ve mandalina

Böbrek taşı tedavi edilmezse ne olur?

Böbrek taşları tedavi edilmediğinde zaman içerisinde bazı fizyolojik ve anatomik sağlık sorunları ortaya çıkar. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

• Sık tekrarlayan enfeksiyonlar
• Böbreklerde hipertrofi (büyüme)
• Kan basıncında artma (hipertansiyon)
• Böbrek yetmezliği
• Böbrek dokusunun hasar görmesi
• İdrar yapma güçlükleri
• Kanser 

Böbrek taşı böbreğe zarar verir mi?

Böbrek taşları, her yönüyle böbreğe zararlı bir oluşumdur. Bu zararlar şu şekilde sıralanabilir;

• Kan dolaşımının etkilenmesi nedeniyle dokuların tam olarak beslenememesi
• Bölgede enfeksiyona neden olması
• Süzme işleminin doğru bir şekilde yapılamaması
• Doku ölümüne neden olması

Böbrek taşı sık sık idrara çıkarır mı?

Böbrek taşı, idrar yollarını tıkadığında hastalar mesanedeki idrarını tam olarak boşaltamaz. Bu nedenle mesane gün içerisinde çok fazla kez uyarılır ve hastalar idrara çıkma isteği duyar. Böbrek taşı olan hastaların sık sık idrara çıkmasına neden olan durum budur.

Böbrek taşı öldürür mü?

Böbrek taşı, direkt olarak ölüme neden olmaz. Ama sık geçirilen enfeksiyonlar, doku nekrozu (ölümü), kan basıncı değişiklikleri vb. fizyolojik değişimler zaman içerisinde ölüme neden olabilir. Özellikle 70 yaş üstü böbrek taşı hastaları bu açıdan risk altındadır.

Böbrek taşı kaç günde düşer?

Böbrek taşlarının kaç günde düşebileceği yönünde bir bilgi vermek doğru olmayacaktır. Çünkü taşın boyutundan konumuna kadar pek çok faktör taşın düşme süresini etkiler. Ancak genel olarak taşların (çok büyük boyutta olmaması kaydıyla) 2 ila 3 ay içerisinde düştüğü gözlemlenmiştir.

Kanala düşen böbrek taşı kaç günde düşer?

Kanala kadar ilerleyen ve tam tıkanıklığa yol açmayan böbrek taşları 1-2 hafta içerisinde düşer. Birkaç hafta içerisinde düşmeyen kanaldaki böbrek taşlarının orada kaldığı anlaşılır. Bu durumda dışarıdan profesyonel destek alınması gerekir.