Apifobi

Apifobi, arılara karşı duyulan fobidir ve en yaygın fobi türlerinden biridir. Bu fobiye sahip olan insanlara, arıların kanat seslerini duymak bile son derece rahatsızlık verici olabilir.

Arılar, doğal yaşam dengesini normal seyrinde devam edebilmesi için kritik bir rol üstlenen hayvanlardır. İnsanlar için birçok faydaları bulunmaktadır; fakat bu faydalarına rağmen bazı insanlar arılardan fobi boyutuna varacak kadar korkmaktadırlar. İnsanları soktuğu takdirde, şiddetli acıya ve sonrasında belli bir süre ağrıya sebep olan arılar, araştırmalar sonucunda elde edilen bilgilere göre nüfusun yaklaşık %3’ü tarafından fobi derecesinde korkulan hayvanlardır. 

Apifobi belirtileri nelerdir?

Apifobi; eşek arıları, yaban arıları ya da normal arılar ortaya çıktığında görülen panik belirtileri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu arı türlerinden herhangi bir tanesi ile karşılaşan insanlar, apifobiye sahip iseler, aniden çok ciddi bir korku, endişe ve panik duygularını hissetmeye başlarlar. 

Arı türlerinden herhangi bir tanesi ile karşılaşıldığı anda bu korku, panik ve endişe duygularına ek olarak baş dönmesi yaşanması ve kontrolün kaybedilmesi de, apifobi belirtileri arasında sayılabilir. Apifobiye sahip olan insanlar, arı sesi duyduklarında bile kalp atışlarında hızlanma hissederler. Aynı zamanda nefes almada güçlük yaşayabilirler ve mideleri bulanabilir. Paniğin şiddetine göre vücutta titreme ve başta ağrı da gözlemlenebilir.

Arı ile karşılaşıldığı takdirde ciddi bir dehşet yaşayan insanlarda ise, bazı durumlarda zihinsel işlevlerde aksama gözlemlenebilir. Bu denli büyük bir korku ile başa çıkmak için zihin kendini kapatabilir ve bilinç kaybedilebilir. Apifobi fobisine sahip olan insanlarda konsantrasyon eksikliği, daha fazla arı ile karşılaşma endişesi ve ölüm korkusu gibi derin felaket senaryolarına inanma eğilimi yüksektir. Bu da, arı ile karşılaşıldığında sakinliğin korunmasını güçleştirir ve bu fobiye sahip olan insanların kontrollü bir şekilde hareket etmelerinin önüne geçer

Birçok anksiyete bozukluklarında olduğu gibi, bu fobi karşısında insanlar kaçma ve kaçınma davranışları ortaya koyarlar. Kendi can güvenliklerinin tehdit altında olduğunu düşündükleri için bu tarz bir davranış biçimi ortaya konulması son derece normal olarak kabul edilmektedir. Can güvenliklerinin tehlikede olduğunu düşünmeleri ise, bu insanların panik anında istemedikleri ve diğer insanlar için tehlikeli olabilecek davranışlardan kaçınmayacakları anlamına gelmektedir. Bu fobiye sahip olan insanlar, bir arı ile karşılaştıkları takdirde, yanlarında bulunan insanların çok dikkatli hareket etmeleri gerekmektedir. Mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde arıyı ortamdan uzaklaştırmak, yapılabilecek işler arasında en mantıklı olan iştir. Arı ile baş edilemiyor ise, bu fobiye sahip olan insanın ortamdan uzaklaştırılması gerekmektedir. Fiziksel olarak müdahalelerden kaçınılması daha doğru olacaktır. Panik halindeki bir insana sakin bir şekilde yaklaşmak gerekmektedir ve böylece aşırı tepki vermeye müsait olan bu insanın etrafına zarar vermesinin önüne geçilmeye çalışılmalıdır.

Apifobi belirtileri arasında en yaygın olanları şunlardır:

• Karın bölgesinde ağrı
• Kusma 
• Arıların olabileceği yerlerden kaçma ya da bu yerlere hiç gitmeme eğilimi
• Anksiyete hali
• Halsizlik
• Baş dönmesi 
• Bilinç kaybı ya da bayılma
• Saldırganlık
• Mide bulantısı
• Konsantrasyon eksikliği
• Terleme
• Kalp çarpıntısı 
• Nefes alış verişlerde güçlük yaşama
• Panik hali
• Bitkinlik
• Aşırı bir endişe hissi
• Ölüm korkusu
• Arılara karşı gösterilen gerçek dışı ve aşırı korku
• Düzgün düşünememe
• Arılar hakkında konuşamama
• Arılardan bahsedilmesine tahammül edememe
• Arı fotoğraflarına bile bakamama 

Apifobinin nedenleri nelerdir?

Birçok fobi türünün altında yatan temel olarak iki neden bulunur. Bunlardan bir tanesi daha önce yaşanan travmatik bir deneyim sonucu insanlarda kalıcı hasarın kalmasıdır. Özellikle yaban arılarının insanları sokması son derece yaygındır ve sokulduktan sonra insanlarda fiziksel olarak bir acı hissedilir. Arı sokmasının üzerinden belirli bir süre geçmesine rağmen bölgede ağrı devam eder. Bu da insanların deneyimlemek istemeyecekleri bir durumdur.

Arı alerjisinin olması durumunda ise, arı sokmaları ölümcül olabilirler. Böyle bir durumda en yakın sağlık kuruluşuna gidilmesi gerekmektedir ve derhal müdahale edilmesi gerekmektedir. Arı alerjisinin olmaması durumunda ise, arı sokmaları sonucunda ölüm yaşanması ihtimali çok düşüktür. 

Yine de arı sokmaları, alerjisinin olmadığı insanlarda bile bazı sağlık problemlerine sebep olabilirler. Bu sağlık problemlerinin ortaya çıkmasında arının sahip olduğu zehrin türü ve insan vücuduna enjekte ettiği zehir miktarı da önemlidir. Aynı anda birden fazla arının aynı kişiyi sokması, bu tarz sağlık problemlerinin ortaya çıkmasında ihtimali arttırıcı olacaktır. 

Daha önce arı tarafından sokulmuş bir insan, yaşadığı travma sonrasında bu tarz bir fobi geliştirebilir. Hissettiği acı ve ağrı, bu insanda bir korkuya sebep olabilir. Ayrıca arı sokmaları sağlığı tehdit edebilecek boyutta olabilecekleri için, böyle bir korkunun oluşması tamamen mantık dışı değildir. Arılardan çekinmek ve insanların kendilerini güvende hissedebilmesi adına bir takım önlemler alması mantığa uygundur. Fakat bu çekilme durumunun dehşet verici bir korkuya dönüşmesi, aşırıdır ve beraberinde olumsuz duygular getirebilir. Bu durum ise arılara karşı bir fobinin varlığı olarak günümüzde yerini almıştır.

Fobi sebeplerinden İkincisi ise, öğrenerek fobi edinmedir. Yani herhangi bir travma tecrübe etmeksizin, bir başka kişinin yaşamış olduğu bir olaydan ya da sahip olduğu bir korkudan dolayı böyle bir fobinin ortaya çıkması mümkündür. Başka bir insanın yaşamış olduğu, arı ile ilgili bir olay, insanlarda arı fobisinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. 

Arı korkusunun sonuçları

Hayvanlara karşı duyulan korku, genellikle çocukluk dönemlerinde ortaya çıkmaktadır ve çocuklar büyümeye başladıkça yıllar İçinde kendiliğinden kaybolmaktadırlar. Bazı durumlarda ise, korkular kaybolmazlar ve kalıcı fobilere dönüşürler. Bir korku, fobiye dönüştüğünde ise, hayatı zorlaştırabilir.

Arı fobisi olan bir insan, rahat rahat açık havada vakit geçirmekten çekinecektir. Sosyal yaşamı olumsuz etkilenecektir çünkü herhangi bir açık hava etkinliğine katılamayacaktır. Bu fobinin ilerlemesi sonucunda ise insanlar arılardan koltukları için evden bile çıkamayacak hale gelebilirler. Bu şekilde yaşamak insan hayatında son derece sınırlayıcıdır. Fobiler anksiyetik bir bozuklukturlar ve kontrol altına alınmaları gerekmektedir. Çünkü kişilerin yaşamları üzerinde ciddi etkileri bulunmaktadır.

Arılar uçabilen hayvanlar oldukları için, onlardan sakınmak tam anlamı ile mümkün değildir ve bu fobinin kontrol altına alınamadığı durumlarda hayat çekilmez olabilir. Fobinin şiddetine göre insanlarda farklı sonuçlar doğabilir; fakat boyutu ne olursa olsun apifobi, tedavi edilmesi gereken bir anksiyetik bozukluktur.

Apifobi tedavisi

Birçok fobinin en etkili tedavi yöntemi olan bilişsel-davranışçı terapi, apifobi için de kullanılmaktadır. Terapistler, müdahale stratejisi uygulayarak; bu fobiye sahip olan insanların rahatlamalarını, mantıklı olmayan düşüncelerden kurtarılmalarını, ve sistematik bir şekilde duyarsızlaştırmalarını sağlayabilirler.

İnsanlar genellikle uyaranlara maruz bırakılarak korkularını ve fobilerini yenebilirler; fakat bu uyaranlara maruz bırakma aşaması yavaş ilerlemeli ve kontrollü gitmelidir. Fobiye sahip olan insanın durumuna göre ve fobisinin şiddetine göre, görseller ile başlanarak sonrasında gerçek hayvanlar ile çalışmalar yapılabilir. Yani ilk önce arı fotoğrafının gösterilmesi ile başlanarak, gelişim gösterildiği takdirde gerçek hayvan olan canlı bir arı ile karşılaştırılması aşamasına kadar ilerlenebilir.

Rasyonel olmayan apifobi, psikolojik yardım ve tedaviyi zorunlu kılan bir fobi türüdür. Profesyonel bir yardım alarak hayat kalitesinin yükseltilmesini gerekli kılar. Terapistler, bu fobiye neden olabilecek nedenleri saptayarak, bu nedenleri teker teker çözerek ilerleyebilirler.