TSH
TSH, beyindeki hipofiz bezinden salgılanan ve T3 - T4 hormonlarının salgılanmasında görev alan bir hormondur. Tiroid bezinden salgılanan tiroid hormonlarının sağlıklı bir şekilde salgılanması TSH düzeyine bağlıdır. TSH düzeyi normal düzeyde olmadığı zaman, tiroid hormonları da normal bir şekilde salgılanmaz.
TSH düzeyleri gün içerisinde değişiklikler gösterebilir. Fakat bu değişiklikler, belli bir ritim içerisindedir. Sağlıklı olarak kabul edilen bireylerde uyku saatine yaklaşınca TSH seviyesinde bir yükselme görülür. Bu seviye, TSH testi ile ölçülebilir. Yine sağlıklı bireylerde sabahın erken saatlerinde TSH seviyesi, en yüksek seviyeye ulaşır. Sabah saatlerinden sonra düşmeye başlayan TSH düzeyi, öğle saatlerinde gün içerisindeki en düşük seviyesine ulaşır.
TSH, glikoprotein yapıda bir hormondur. Hipofiz bezinin ön kısmındaki hücrelerden salgılanır. Görevleri arasında tiroid bezindeki hücrelerdeki gelişimi kontrol etmek yer alır. Hormonlar salgılanırken birtakım biyokimyasal olaylar gerçekleşir. T3 ve T4 hormonlarının salgılanması esnasındaki biyokimyasal olayların düzenlenmesinde TSH rol oynar. Bunun yanında tiroit hastalıklarının tanı ve teşhisi için de bunun seviyesi önem arz eder.
Hipofiz bezinden TSH üretimini kontrol eden bir üst merkez vardır. Bu üst merkezin adı hipotalamustur. Hipotalamus, salgıladığı TRH sayesinde TSH üretimini sağlar. Hipotalamustan salgılanan TRH, TSH salgılatıcı hormon olarak bilinir. TRH, hipofize ulaştığında TSH hormonunun yapımı ve salgılanması uyarılmış olur.
TSH Ne İşe Yarar?
TSH’nin vücuttaki en büyük görevi, T3 ve T4 hormonlarının salgılanmasını sağlamaktır. TSH yani Tiroid Stimülan Hormon, hipofiz bezinden salgılanan bir hormondur. Hipofiz bezinden salgılandıktan sonra kan dolaşımı ile tiroid bezine gelen TSH, tiroid bezini uyarır ve böylece tiroid bezindeki hormonlar serbest kalır. Tiroid hormonları serbest kaldıktan sonra vücudun her yerine ulaşırlar ve görevlerini yapmaya başlarlar.
Tiroid hormonları toplamda iki farklı çeşittelerdir. Bu çeşitler, T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) isimleri ile bilinirler. İnsan vücudunda T3 hormonuna göre T4 hormonu daha fazla bulunur.
Küçük yaşlardan itibaren vücuttaki tiroid hormonlarının yeterli seviyede olması önem arz eder. T3 ve T4 olarak bilinen tiroid hormonlarının üretimi için iyot gereklidir. Diğer hormonlardan farklı olarak tiroid hormonlarının sentezinde iyota ihtiyaç duyulur. Hormon üretmek için iyot ihtiyacı duyan tek bez tiroit bezidir. İnsanlar, iyot ihtiyacını çeşitli gıdalar ile sağlarlar. Özellikle iyotlu sofra tuzu, bu ihtiyacı karşılamada ciddi bir destek sağlar. Sofra tuzunun yanında iyot ihtiyacının %10’u ise içme suyundan sağlanabilir. İyot vücuda girdikten sonra emilimi ince bağırsaklar tarafından yapılır. İnce bağırsaklarda emilen iyot, tiroit hormonlarının yapım aşamasına destek olabilmek adına tiroid bezine ulaştırılır.
Gerekli olan iyotun da gelmesiyle tiroid bezi, vücudun yaşamsal faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmesi ve metabolik düzenlemelerini sağlıklı bir şekilde yapabilmesi için T3 ve T4 hormonlarını vücudun farklı yerlerinde gönderir. İnsanoğlu dünyaya geldikten sonra bebeklik dönemindeki zeka gelişimi ve fiziksel olarak sağlıklı bir şekilde büyüme sağlayabilmek için tiroid hormonlarına ihtiyaç duyar.
Yetişkinlerde bazen tiroid hormon seviyelerinde düşüklük gözlemlenebilir. Bunun sonucu olarak metabolizmada yavaşlama, hızlı kilo alımı ve kan dolaşımında yer alan yağ moleküllerinde istenmeyen bir artış meydana gelebilir. Tiroid hormon seviyelerindeki düşüklük, aynı zamanda aşırı uyku ihtiyacı da doğurabilir. Bunun yanında Tiroid hormonlarındaki eksiklik seksüel fonksiyonlar üzerinde de olumsuz etkiye sahip olabilir. Hem kadınlarda hem de erkeklerde libido kaybına yol açabilir.
TSH Testi Nedir?
TSH testi, tiroid ile ilgili hastalıkların tanısı ve teşhisi için yapılan bir testtir. Bu test, koldan kan alınarak yapılır. TSH değerleri gün içerisinde farklılık gösterebileceği için test, genellikle sabahın erken saatlerinde yapılır.
Açlık ya da tokluk durumundan etkilenmediği için testten önce bir şeylerin yenmesi veya yenmemesi sonucu etkilemez. Damardan alınan kan, laboratuvarda incelendikten sonra test sonuçlarına ulaşılabilir.
TSH Testi Ne Zaman Yapılır?
TSH testinin yapılmasına ihtiyaç duyulan durumlar aşağıda sıralanmıştır:
- Hızlı bir şekilde kilo almak
- Saçlarda aşırı dökülme görülmesi
- Soğuk havalara normalden daha az tahammül edebilmek
- Tiroit bezinin normalden daha az çalışma riskinin olması
- Aniden ve aşırı kilo kaybetmek
- Uykusuzluk, vücutta titreme, normalde fazla terleme, normalde hızlı kalp çarpıntısı
- Tiroit bezinin normalden daha fazla çalışma riskinin olması
- Tiroit bezinin normalden daha az çalıştığı durumlarda tiroit ilacı alan hastaların tedavi sürecinde rutin kontrol sağlayabilmek
- Tiroit bezinin normalden daha fazla çalıştığı durumlarda tedavi alan hastaların tedavi sürecinde rutin kontrol sağlayabilmek
- Yeni doğan bebeklerde tiroid bezinin sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol edebilmek
Normal TSH Değeri Kaçtır?
Yaşamsal fonksiyonların sağlıklı bir şekilde devam edebilmesi için TSH değerinin normal seviyede seyretmesi gerekir. Kanda bulunan TSH için normal kabul edilen değerler 0.35 ile 4.5 mU/ml arasındadır.
Yaş ilerledikçe TSH düzeyinde artışlar görülebilir. Yaşla beraber normal kabul edilen TSH üst sınırının yükselmesi de normaldir. Yaşlı bireylerde üst sınır olarak kabul edilen 4.5 mU/ml; genç bireylerde 2.5 mU/ml olarak belirlenmiştir.
TSH Yüksekliği Ne Anlama Gelir?
TSH, tiroid bezini uyarır ve böylece bu bezden tiroid hormonları salgılanmış olur. TSH düzeyinin yüksek olmasına rağmen tiroid hormonları düzeyleri düşükse, tiroid bezinin uyarılmasına rağmen fonksiyonlarını yerine getiremediği sonucu çıkarılabilir. Bu duruma tıp dilinde hipotiroidi denir.
Hipotiroidi, bütün vücudu etkileyen bir durumdur. Metabolizmayı yavaşlatır ve eğer ilerlerse obezite, kısırlık ya da kalp hastalıklarına sebep olabilir. Aynı zamanda eklem ağrılarına, depresyona ve hafızada zayıflamaya neden olabilir.
Bu durumun sebepleri arasında haşimato tiroidi, radyasyon tedavisi, radyoaktif iyod, hamilelik sonrası görülen postpartum tiroidi ve bazı virüsler yer alır.
Hipotiroidi, vakit kaybetmeden tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Uzun süre boyunca tedavi olmayan hastalarda nadir de olsa hayati tehlike oluşabilir. Bu hayati tehlikenin sebebi, miksödem diye adlandırılan bir durumdur. Bu durumda hastalarda sıvı toplanması özellikle deride, kalp kaslarında ve çizgili kaslarda belirgindir.
TSH Yüksekliği Tedavisi
TSH seviyesinin yüksek olması durumu olan hipotiroidi oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Bu durumda endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanına başvurulması gerekir. TSH yüksekliği, bir an önce tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
Tedavi yöntemleri ve şekli, hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Doktorun uygulamak istediği tedavi, harfiyen yerine getirilmelidir.
TSH düzeyi 10 mU/ml düzeyinin üzerinde ise hastalar bir an önce tedaviye başlamalıdır. Bu hastalara gerekli durumlarda tiroid bezinin vücuttaki fonksiyonlarını yerine getirebilmesi adına dışarıdan hormon takviyesi sağlanabilir.
TSH Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
Tiroid bezi normalden fazla çalışırsa ve bu durum, TSH üretimini baskılarsa hipofiz bezinden salgılanan TSH miktarında düşüklük görülebilir. Bu duruma tıp dilinde hipertiroidi denir.
TSH düşüklüğü, kendisine ek olarak T3 ve T4 hormonlarında yükseklik ile birlikte gözlemlenebilir. T3 ve T4 hormonlarının fazla üretilmesinde bağlı olarak metabolizma da hızlanma gözlemlenebilir. Metabolizmadaki bu hızlılık iştah artışına, kalbin hızlı çarpmasına ve öfke kontrolünde zorluk yaşanmasına sebep olabilir. Bunların yanında el ve parmaklarda titreme görülebilir. Ayrıca kaslarda güçsüzlük de yine ortaya çıkabilecek belirtiler arasındadır. İlerleyen durumlarda ise tiroid bezinin aşırı çalışması sonucunda bezde bir büyüme ile boyun kısmında guatr olarak adlandırılan ve dışarıdan bakılınca da fark edilebilen bir şişlik oluşabilir.
Tiroid bezinin normalden fazla çalışması ve normalden fazla tiroit hormonunun sentezlenmesi sonucunda TSH düşüklüğüne neden olan bazı durumlar vardır. Bu durumlardan bazıları Graves hastalığı, gereğinden fazla iyot tüketimi ve tiroid nodülleri olarak sıralanabilir.
Tiroid hormonunun normalden fazla seviyede kan dolaşımında yer alması sonucunda tirotoksikoz olarak isimlendirilen bir durum da ortaya çıkabilir. Tirotoksikoz durumu, hipertiroidin belirtilerinin çok daha yoğun bir şeklinde yaşanması halidir. Belirtileri arasında yüksek ateş, aşırı hızlı kalp çarpıntıları ve bilişsel işlevlerde birtakım aksamalar sayılabilir.
Tirotoksikoz, hayati tehlike teşkil eden bir durum olduğu için tanı, tedavisi son derece dikkatlice ve hızla yapılmalıdır.
TSH Düşüklüğü ile Seyreden Hastalıklarda Tedavi Nasıldır?
Tiroid hormonlarının normalden fazla sentezlenmesi sonucu TSH baskılanması gerçekleşebilir. Bu durumda hangi tedavinin uygulanacağı, TSH baskılanması nedeninin tespit edilmesi ile verilir.
Tiroid bezi, sağlıklı bir bireyde kabul edildiği büyüklükten daha büyükse yani aşırı büyümüşse, çevresinde konumlanan soluk borusu, ses telleri ve yemek borusu bu büyümeden dolayı sıkışabilir. Bunun yanında aşırı büyümüş bir tiroit bezi, fiziksel görünüme de zarar verebilir ve kişinin günlük hayatını zora sokup özgüvenini düşürebilir. Fiziksel görünümün olumsuz etkilenmesinin yanında bazı semptomlar hipertiroidizm ve kanser şüphesi gibi durumlara da sebep olabilir. Fiziksel görünümden ziyade bu gibi sağlıksal nedenler, cerrahi tedavinin seçiminde hastaları yönlendiren etkenler olarak sayılabilirler.
Cerrahi tedavi seçeneğini seçmek istemeyen ya da buna gerek duymadan hastalar için antitiroid ilaçlar ve radyoaktif iyot tedavisi gibi tedaviler uygulanabilir. Hastanın medikal durumu, fiziksel özellikleri ve diğer kişisel özelliklerine bağlı olarak doktorlar uygun tedavi seçimine karar verirler.
Oldukça kritik bir rahatsızlık olan TSH düzeyindeki yükseklik veya düşüklük belirtileri görüldüğü anda hiç vakit kaybetmeden bir an önce en yakın sağlık kuruluşuna gidilmelidir. Ertelenmemesi ya da hafife alınmaması gereken bir hastalık olduğu unutulmamalıdır.
