Spyware (Casus Yazılım)

Spyware (casus yazılım), bilgileri gizlice kaydeden ve kullandığınız cihazlarda online etkinliklerinizi takip eden bir kötü amaçlı yazılımdır. Girdiğiniz siteler, yazdığınız kelimeler, indirdiğiniz dosyalar ve depoladığınız her şeyi takip edebilir. Bazı spyware türleri dinleme veya kameralardan gözetleme dahi yapabilirler.

Spyware anlamından yola çıkıldığında en tehlikeli kötü amaçlı yazılımlardan biri olarak görülür. Tespit edilmeden ne kadar uzun süre faal kalırsa o kadar fazla hasar meydana getirir. Cihazı kullandığınız sürece sizi takip eden ve her bilginizi kaydeden bir göz gibidir.

Spyware ne anlama gelir?

Spyware terimi casus yazılım anlamına gelir. Cihazınıza bulaştıktan sonra temel hedefi cihazdan veri çalmak olan bir tür kötü amaçlı yazılımdır. Spyware yazdıklarınızı kaydedebilir, cihazınızdan ekran görüntüsü alabilir veya cihazınızın kamerasını kullanabilir.

Spyware cihazınıza bulaştıktan sonra yaptıklarınızı gözetler. Daha sonra topladığı tüm bilgileri kötü amaçlı yazılımı geliştiren veya bulaştıran kişiye gönderir. Kullandığınız programlar sizin hakkınızda bilgi toplarlar ama spyware onlardan farklı olarak bunu izinsiz olarak gerçekleştirir.

Spyware genelde kredi kartları, şifreler, kullanıcı adları ve internette neler yaptığınızla ilgili bilgilere ulaşmaya çalışır. Bazı ülkelerde devletler ve devletler spyware kullanarak insanları gözetlemek için çaba gösterirler. Bazen ise spyware, saldırılar için potansiyel hedef belirlemede kullanılır.

Spyware diğer kötü amaçlı yazılımlar yardımıyla bulaştırılır. Spyware aynı zamanda bir Trojan olabilir. Yazılımlarda yer alan güvenlik açıklarından yararlanarak tarayıcı üzerinden bulaşabilir. Cihazınızda spyware varsa daha farklı kötü amaçlı yazılımların olma olasılığı oldukça yüksektir.

Spyware ile virüs aynı şey midir?

Spyware ile virüs en yaygın kötü amaçlı yazılımlardan ikisidir. Bunun dışında ortak yönleri yoktur. Temel farklılıkları davranışlarıyla ilgilidir. Virüs kendini kopyalar ve ağlar aracılığıyla cihazdan cihaza bulaşabilir. Spyware ise cihazda tespit edilmediği sürece bulaştırılan cihazda kalır.

Bazı virüs türleri cihazdan cihaza veya ağdan ağa dolaşırken yanlarında spyware getirebilirler. Spyware sadece bu şekilde bulaşmaz. Güvenli olmayan internet sitelerinden, şüpheli bağlantılardan, e-posta eklerinden ve virüslü diğer donanımlardan gelebilir.

Spyware tam olarak ne yapar?

Spyware, kullanıcıların cihazlarındaki etkinlikleri izlemek için kullanılabilir. Her spyware kendine özgü bir davranışa sahip olabilir. Spyware bulaştırmaya çalışan kişilerin ise ayrı hedefleri olabilir. Örneğin, kişisel verilerinizin çalınması adına spyware için bir hedef haline gelebilirsiniz.

• Kullanıcı adları, şifreler, banka bilgileri gibi kullanıcıların yazığı her şeyi kaydetme.
• Sesleri dinleme, kamera ile kayıt yapma veya cihazın ekran görüntüsünü yakalama.
• Bulaşılan cihazın uzaktan kontrol etme ve kullanıcıdan habersiz işlem yapma.
• İnternet tarayıcısı geçmişini kaydetme, yakalama ve başka kişilere gönderme.

Spyware bu görevlerin tamamını yerine getirebilir. Genelde siber suçlular tarafından kullanılsa bile devletler ve şirketler tarafından kullanılan çeşitleri vardır. Şirketler ebeveyn kontrolü veya güvenlik kontrolü programlarına spyware benzeri yazılımlar dahil ederek kullanıcıları takip edebilirler.

Spyware türleri nelerdir?

Spyware hedeflerinin ötesinde kullanılabilen bir kötü amaçlı yazılımdır. Bazı spyware türleri reklamları izlemeyi zorunlu hale getirebilirler. Bazıları ise cihazınızın işlemcisine ekstra yük bindirebilirler. Sitelere trafik oluşturmak için kullanılan türleri dahi vardır.

• Adware: İnternete bağlantınızda sürece belirli noktalarda reklamlar gösterir. Kötü amaçlı yazılım olmasının sebebi cihazınıza gizlice yüklenmesi ve size rahatsız edici reklam göstermesidir.
• Keylogger: Bulaştığı cihazda tüm tuş vuruşlarını kaydeder ve bilgileri bir dosyaya kaydeder. Kaydettiği bilgileri periyodik olarak kötü amaçlı yazılımı bulaştırana gönderir.
• Infostealer: Cihazınızdan bilgi toplar ama bunu çok daha kapsamlı bir şekilde gerçekleştirir. Cihazınızda belirli bilgileri tarar ve tarama geçmişinizi kontrol edebilir.
• Rootkit: Bulaştığı cihazın en derin seviyede kontrol edilmesini sağlar. Güvenlik açıklarından faydalanılarak bulaştırılır. Tespit edilmesi en zor kötü amaçlı yazılımlardan biridir.

Cihazınız normalden yavaş çalışıyorsa, sık sık çöküyorsa, ekranda sürekli reklamlar gözüküyorsa, tarayıcınızda beklenmedik değişiklikler varsa veya bir siteye girmek isterken başka yere yönlendirilme yapılıyorsa cihazınızda spyware bulunma olasılığı oldukça yüksektir.

Spyware nasıl bulaşır?

Spyware çok farklı yollarla cihazınıza bulaşabilir. Bulaşma durumu genelde kullanıcının dikkatsizliğe alakalıdır. Ancak çok karmaşık teknikler oluşturularak spyware hedefine ulaştırılabilir. Kullanılan yöntemler farklı olsa bile genelde pek çok benzer bir yapıyı kullanarak cihazlara bulaştırılır.

• Güvenlik açıkları: Cihazınızın donanımında veya yazılımında açık yere alabilir. Bu açıklar kötüye kullanılarak kötü amaçlı yazılımlar bulaştırılır. Buna rağmen çoğu zaman donanım ve yazılımlarda yer alan açıklar sisteminize erişmek ve müdahale etmek için kullanılırlar.
• Kimlik hırsızlığı: Kötü amaçlı bir yazılımın yer aldığı bir linke tıklamak veya oturum açma bilgilerinizi sahte bir siteye girmek gibi durumları kapsar. Kimlik hırsızlığı yapılırken size iletilen mesaj sanki güvenli bir kaynaktan geliyormuş izlenimi yaratılır.
• Yanıltıcı pazarlama: Spyware geliştirenler genelde bu yazılımı faydalı gibi gözüken veya öyle olduğu iddia edilen programların içerisine yerleştirirler. Bu yemleme yöntemine dikkat etmek gerekir. Sebebi ise tanıtımı yapılan programı kaldırsanız bile geride iz bırakabilmesidir.
• Yazılım paketleri: Kötü amaçlı bir yazılım ücretsiz olarak dağıtılan farklı bir yazılımın içerisine dahil edilebilir. Paket yazılımlar çok gerekli gibi görünebilir ama gerçekte durum daha farklıdır. Asıl yazılımı silseniz bile geride iz bırakarak işlevlerini sürdürürler.

Spyware nasıl temizlenir?

Cihazınıza bir spyware bulaştığını düşünüyorsanız öncelikle onun nasıl tespit edileceğini öğrenmeniz gerekir. Spyware tespit etmek kolay değildir. Özellikle çok fazla teknik bilgiye sahip değilseniz ek araçlardan veya bu konuda uzman olan kişilerden destek almayı düşünebilirsiniz.

• Şifreleri ve diğer bilgileri değiştirmeden önce ilk yapılması gereken cihazın temizlenmesidir. Spyware temizleme konusunda oldukça iyi olan bir programdan destek alın. Programın temizleme ve etkilenen dosyaları onarma gibi fonksiyonları olmalıdır.
• Cihazınızı temizledikten sonra hesabınızın olduğu bankalarla iletişime geçin ve onlara durumu bildirin. Belirli bir veri ihlali söz konusuysa bankalar gerekli önlemleri alacaktır. Banka hesaplarınızı güvende tutmanın en kolay yolu budur.

Cihazınıza spyware bulaşsın istemiyorsanız bilmediğiniz kişilerden gelen e-postaları açmayın, güvenilir olmayan kaynaklardan dosya indirmeyin ve doğru siteleri ziyaret ettiğinizden emin olun. Cihazınızda bir güvenlik yazılımı olsa bile tüm bunlara dikkat etmeniz gerekir.