Guatr

Guatr hastalığı, tiroit bezi ile ilgili bir hastalıktır. Vücudun üst kısmında bulunan tiroit bezi normalden fazla çalıştığında boyutları büyür. Normal ebatlarının üzerine çıkan tiroit bezi zaman içerisinde guatr gelişmesine neden olur. Endokrin hasta hastalıkları içerisinde incelenen guatr, ilaç ve ameliyat ile tedavi edilebilir.

Guatr nedir?

Guatr, tiroit bezlerinin büyümesi ile karakterize olan bir hormonal rahatsızlıktır. Çeşitli faktörler neticesinde normal boyutların üzerine çıkan tiroit bezi kısa süre içerisinde guatr gelişmesine neden olur. Buna neden olan pek çok faktör olsa da en önemli etken tiroit bezinin büyümesidir.

Tiroit bezleri, hemen boğazda bulunur. Endokrin sistemde yani hormonların yönetiminde görev alır. Bu bezlerin esas görevi metabolizmanın devamlılığını sağlamaktır. Bazı risk faktörleri tiroit bezinin daha fazla çalışmasına ve büyümesine neden olabilir.

Guatr oluşumu, genellikle iyot eksikliği neticesinde ortaya çıkar. Bu endemik guatr olarak da adlandırılır. Bu guatr tipinde çoğu zaman hastaların yaşamı tehlike altına girmez. Ancak bazı hastalarda tiroit bezinin büyümesi ile birlikte hormon salınımı da artar. Bu zehirli guatr ve toksik guatr olarak adlandırılır. Her iki guatr tipinde de birden fazla nodül ortaya çıkabilir. Bu nodüllerin büyüklüğü değişiklik gösterebilir.

Zehirli guatr nedir?

Zehirli guatr aslında graves hastalığını belirten bir ifadedir. Graves hastalığı nedeniyle fazla miktarda büyüyen tiroit bezleri normalden daha çok hormon üretmeye başlar. Bu durum metabolizma üzerinde tehlikeli değişimlere neden olduğundan toksik ve zehirli guatr olarak adlandırılır.

Zehirli guatr da hastalar hormonun miktarına göre farklı bulgular ile karşı karşıya kalır. Bu bulguların tamamında metabolizma artışının etkileri görülür. Aşırı terleme, kalp atım hızında artış ve kilo kaybı başlıca bulgular arasındadır.

Guatr belirtileri nelerdir?

Guatr belirtileri, hastaların genel sağlık durumuna ve guatr şiddetine göre değişiklik gösterir. Guatr ne kadar büyükse ve tiroit fonksiyonları ne kadar bozulmuşsa belirtilerin şiddeti o kadar artar.

Guatr hastalığının en belirgin ve fark edilebilir belirtisi boyun bölgesindeki şişliktir. Dışarıdan gözle görülebilen bu şişlikler aynı zamanda dokunmayla da hissedilebilir. Tiroit bezi büyümesi sonucunda ortaya çıkar ve solunum güçlüğü ile ses değişikliği gibi semptomlara yol açar. Bazı hastalarda çok büyüyen guatr, yutma zorluğuna ve beraberinde kilo kaybına neden olabilir.

Guatr nedeniyle ortaya çıkabilecek diğer belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Kalp çarpıntısı
• İshal
• Saç dökülmesi
• Dikkat dağınıklığı
• Aşırı miktarda terleme
• Öfke hali
• Çok fazla uyuma
• Saç dökülmesi
• Hipertansiyon

Zehirli guatr belirtileri nelerdir?

Zehirli guatrda normal guatra oranla farklı bir belirti görülmez. Bu hastalarda belirtiler, toksik olmayan guatr hastalığındaki belirtilerden daha şiddetlidir. Örneğin normal bir guatr hastalığında kalp atım hızı 100’e kadar çıkıyorsa zehirli guatrda bu sayı 120-130 seviyelerini görebilir.

Bu durum tiroit hormon miktarının artışından kaynaklanır. Kısa süre içerisinde tedavi edilmezse belirtiler şiddetlenebilir ve başka bulgulara yol açabilir.

Guatr nedenleri

Guatra neden olan temel faktör, tiroitlerin fazla çalışması ve tiroit bezinin büyümesidir. Buna da şu risk faktörleri neden olur:

• İyot elementinin normalden az alınması
• Graves hastalığı (tiroit bezinin daha fazla çalışmasına ve hormon salınımının artmasına neden olur)
• Hashimoto hastalığı
• Tiroit bezinin iltihaplanması
• Tiroit bezinde ve etrafındaki dokularda nodül gelişmesi
• Tümör oluşumları
• Gebelik 

Guatr risk faktörleri

Bazı kişiler, guatr açısından risk altındadır. Bu risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

• Radyasyona maruz kalan kişiler
• 40 yaşından büyük olmak
• Kadın cinsiyeti
• İyot yetersizliği
• Ailesinde tiroit bezi hastalığı olan kişiler
• İlaç kullanımı

Guatr teşhisi

Guatr ilerlediği taktirde kolaylıkla teşhis edilebilir. Boyun bölgesindeki ele gelen şişlik fiziki muayenede guatr tanısını güçlendirir. Bununla birlikte hastaların dile getireceği yutma güçlüğü, nefes darlığı ve ses kısıklığı gibi belirtiler de guatr tanısında önemlidir.

Kesin tanı için laboratuvar incelemesine ve biyopsiye gerek duyulabilir. Laboratuvar testlerinde tiroit bezini ilgilendiren hormonların kandaki seviyesi guatr tanısı için yeterli olabilir. Ayrıca biyopsi (doku örneği) alınarak doku harabiyeti ile aktifliği değerlendirilerek guatr tanısı konulabilir.

Bazı hastalarda tiroit bezi fonksiyonunu ve doku büyüklüğünü ölçmek için radyolojik incelemeler yapılabilir. Ayrıca ameliyat gerekiyorsa ön tespit ve planlama için de radyoloji testlerinden yardım alınır.

Guatr tedavisi

Guatr tanılandıktan sonra muhakkak hastalar gözlem altına alınmalı ve takip edilmelidir. Takip esnasında guatrın ne kadar büyüdüğüne ve hastada hangi belirtilere yol açtığına dikkat edilir. Eğer tedavi gerekli ise medikal ilaç tedavisi, cerrahi tedavi ve radyoaktif iyot tedavisi seçenekleri değerlendirilir.

Guatr tedavisi gerektiren durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Kanser tespiti
• Guatrın ilerlemesi
• Ciddi sistemik belirtilerin ortaya çıkması
• Tiroit hormon seviyesinin dengesizliği

Guatr ameliyatı

Eğer hastalarda kanser şüphesi varsa ve hasta hızla güç kaybediyorsa cerrahi yöntem uygulanır. Guatr ameliyatında tiroit bezlerinin bir kısmı (parsiyel tiroidektomi) alınır ya da tamamı (total tiroidektomi) alınır.

Guatr ameliyatında gereğinden fazla büyüyen tiroit bezleri vücuttan uzaklaştırıldığı için guatr tamamen iyileşir. Ancak bu sefer de başka bir sorun olan tiroit bezi yetersizliği ortaya çıkar. Hastalar bu durum ile baş edebilmek için ömür boyu tiroit hormonu takviyesi alırlar.

Guatr ameliyatı ne zaman yapılır?

Guatr hastaları, ameliyat öncesinde bir süre takip edilir. Bu takip süreci hastaların durumuna göre hastane içinde veya dışarıdan olabilir. Eğer belirtiler hızla artıyorsa ve yaşam kalitesi bozulmaya başladıysa ameliyat gerekli olabilir.

Ameliyat kararı kesin tanıdan sonraki haftada da olabilir birkaç sene sonra da olabilir. Yani bu karar tamamen hastalara bağlıdır.

Guatr ameliyatını kimler olabilir?

Guatr ameliyatı her hasta için uygun değildir. Yalnızca şu hasta grupları guatr ameliyatı olabilir:

• Nefes darlığı ve yutma güçlüğü olan hastalar
• Anestezi ilaçlarına alerjisi olmayan hastalar
• Hamile olmayan kişiler
• Ciddi dolaşım sistemi hastalığı olmayan kişiler
• Tiroit bezi etrafında kanserli dokusu olmayan hastalar

Guatr ameliyatı sonrası iyileşme süreci

Guatr ameliyatı çok kompleks bir ameliyat değildir. Hastaların ameliyathaneye girmesi ve çıkması arasında geçen süre ortalama 2-3 saattir. Ancak yine de iyileşme sürecinde dikkatli olunmalıdır.

Ameliyat sonrasında enfeksiyon riskine karşı önlem alınmalıdır. Ayrıca ağrı için parasetamol ve benzeri ağrı kesici ilaçlar alınmalıdır. Bu süreç genellikle 1 hafta sürer ve hastalar taburcu edilir.

Ameliyat esnasında tiroit bezleri alındığı için ömür boyu hormon takviyesi gerekir. Bu iyileşme sürecine dahil edilmese dahi hastaların ilaç kullanımına dikkat etmesi gerekir. Hormon takviye miktarı hastanın metabolizmasına ve alınan tiroit bezi miktarına göre belirlenir.

Guatr ilaçları

Guatrın ilaçlı tedavisinde normal medikal ilaçlar ve radyoaktif iyot tedavisi yer alır. Medikal tedavide hormon replasman ilaçları ve antitiroid ilaçlar kullanılır. Ayrıca mevcut belirtilere yönelik semptomatik tedavi (kalp çarpıntısı için beta bloker vb.) ilaçları uygulanır.

Guatrda en etkili ilaç tedavisi radyoaktif iyot tedavisidir. Bu tedavide radyoaktif madde içeren iyotların guatra yerleşmesi sağlanır. Bu radyoaktif maddeler tiroit bezinin tahrip edilmesini sağlar. Yıkılan tiroit bezi eski boyutuna ulaşır ve guatr tedavi edilir.

Radyoaktif iyot tedavisi alerjiye neden olabilen ve toksik etkileri olabilen bir tedavidir. Bu nedenle gebelerin ve alerjisi olan kişilerin radyoaktif iyot tedavisi olması mümkün değildir. İlaç damar yoluyla vücuda gönderildikten sonra bir süre hastalar takip edilmeli ve fazla radyoaktif maddenin atılması için bol su içilmesi gerekir.

Guatr bitkisel tedavi

Guatr hastalığında bitkisel tedavi yoktur. Tedavi için sadece bakanlık onaylı medikal ilaçlar kullanılmalıdır. Yanlış bitkisel ilaç kullanımı hormon miktarını etkileyeceğinden daha ciddi belirtiler ortaya çıkabilir.

Guatr tedavi edilmezse ne olur?

Guatr tedavi edilmediği taktirde şu gelişmeler ortaya çıkabilir:

• Hormon ve metabolizma dengesi bozulacağından ölüm gerçekleşebilir.
• Guatr büyümeye başlar ve kişi kozmetik açıdan kendini rahatsız hisseder.
• Büyüyen tiroit bezi çevre dokular üzerinde basınç yaratacağı için hastalar nefes alamaz ve besin yutamaz hale gelebilir.
• Bazı hastalarda solunumun etkilenmesi nedeniyle akciğer ödemi ve enfeksiyonu gelişebilir.
• Çoğu hastada dolaşım sistemi bozukları ortaya çıkar.
• Eğer kanser kaynaklı guatr varsa ve tedavi edilmezse çevre dokulara metastaz gerçekleşebilir.

Guatr hangi bölüm hastalığıdır?

Guatr normal şartlarda dahiliye ve endokrinoloji bölümlerini ilgilendirir. Takip ve medikal tedaviyi bu bölümün doktorları gerçekleştirir. Eğer hastalara cerrahi tedavi uygulanacaksa genel cerrahi bölümü doktorları da sürece dahil olabilir.

Guatr öldürür mü?

Guatr hastalığı ölüme neden olabilen bir hastalıktır. Bu çoğu zaman gerçekleşmese de bazı komplikasyonlar neticesinde ölüm gerçekleşebilir. Ölüme neden olan en önemli risk faktörü hormonal dengesizlik, miksödem koması ve tiroit fırtınasıdır. Ölüm çoğunlukla son evre ve ileri yaştaki hastalarda görülür.

Zehirli guatr öldürür mü?

Zehirli guatr, ani tablolar ile ölüme neden olabilir. Kan dolaşımındaki tiroit hormonu dengesizliği ani ölümlere neden olabilir.

Guatr geçer mi?

Guatr, tedavisi olan bir hastalıktır. Doğru tedavi ve takip ile geçmesi mümkündür. Hastalara erken tanı konulup hızlı bir şekilde medikal/cerrahi tedavi süreci başlatılırsa hastalığın geçme şansı çok fazladır.

Guatr hastalığına ne iyi gelir?

Guatr tanısı konulan hastalarda öncelikle iyot eksikliğinin önlenmesi gerekir. Bu hastalara iyodu yüksek olan tuzlar önerilir.

İyotlu tuz yemeklere sofradayken atılmalıdır. Pişmeden önce atılan tuz, iyodunu kaybedeceğinden etkisiz olabilir. 

Guatr hastalığına ne iyi gelmez?

Guatr hastalarının kara lahana ve turptan olabildiğince uzak durması gerekir. Bu besinler guatrojen madde olduğundan yani guatr gelişme riskini arttırdığından iyileşme gerçekleşene kadar uzak durulmalıdır.

Bu hastaların aynı zamanda sigaradan da uzak durması gerekir. Sigaradaki kimyasalların guatrı tetiklediği ve süreci zorlaştırdığı tespit edilmiştir. Bu kimyasallar hormon sentezini de etkilediğinden medikal tedaviyi zorlaştırabilir.

Guatr hastalığında beslenme

Guatr her ne kadar endokrin sistem ile ilişkili olsa da hastaların beslenmeye de dikkat etmesi gerekir. Guatr hastalığında beslenme ilkeleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kilo kaybı olan hastaların kalorisi yüksek besinlere yönelmesi gerekir. Bu hastalar aldıkları karbonhidrat miktarını arttırmalı ve harcadığından fazla kalori almalıdır.
• Guatr hastaları iyot eksikliği riski ile karşı karşıya gelirlerse iyot miktarı fazla olan tuz kullanmalıdır.
• Özellikle Karadeniz bölgesinde fazlaca üretilen karalahana ve turp öğünlerden çıkarılmalıdır. Bu besinler guatrı tetikleyen ve hastalığı şiddetlendiren besinlerdir.

Guatr genetik mi?

Diğer birçok hastalıkta olduğu gibi guatr hastalığında da genetik yatkınlık söz konusudur. Birinci ve ikinci dereceden yakınlarında guatr olan kişilerde guatr gelişme riski çok daha yüksektir. Bununla birlikte yakınlarında hipotiroidizm gibi tiroit bezi hastalıkları olan kişilerin de guatra yakalanma riskleri yüksektir.

Guatr tehlikeli bir hastalık mıdır?

Guatr oldukça tehlikeli bir hastalıktır. Doğrudan metabolizmayı ve kardiyovasküler sistemi etkilediği için hastalara ciddi zararlar verebilir. Bu nedenle erken tanı koyulmalı ve ivedilikle tedaviye başlanmalıdır.

Guatr kan tahlilinde belli olur mu?

Guatr tiroit bezi hormonları ile ilişkili bir hastalıktır. Bu nedenle kan tahlillerinde ortaya çıkabilir. Günün herhangi bir saatinde alınacak kanda, tiroit hormon miktarı inceledikten sonra tanı konulabilir.

Guatr hastalığı ilerlerse ne olur?

Guatr hastalığı ilerlerse öncelikle boyun bölgesindeki şişlik artar. Daha sonra ciddi kilo kaybı gerçekleşir ve dolaşım sistemi hastalıkları ortaya çıkar. Son evrede de ani komplikasyonlar ortaya çıkar ve ölüm gerçekleşir.

Zehirli guatr tamamen iyileşir mi?

Zehirli guatr tamamen iyileşebilir. Cerrahi tedavi ile tiroit bezinin bir kısmı veya tamamı alındıktan sonra hastalar guatrdan kurtulabilir.

Guatr hastalığı en çok hangi bölgede görülür?

Guatr hastalığı en çok Karadeniz bölgesinde görülmektedir. Bunun nedeni de Karadeniz bölgesindeki insanların karalahanayı fazla miktarda tüketmesidir. Karalahana guatrı tetikleyen bir besin olduğundan bu yöredeki insanlar risk altındadır.

Guatrı ne tetikler?

Guatrı tetikleyen iki önemli risk faktörü vardır. Bunlar karalahana ve sigaradır. Her iki risk faktörü de guatrı tetikler ve hatta guatr ortaya çıkmasına neden olabilir.