Çölyak Hastalığı

Çölyak hastalığı, glütene karşı hassasiyet olarak kendini gösteren otoimmün bir emilim bozukluğudur. Glüten içermeyen bir diyet ile düzelme gösterebilir. 

Bu hastalık; reflü, karaciğer fonksiyon testleri yüksekliği, steatohepatit ve tekrarlayıcı pankreatit otoimmün hepatit gibi bulgular ile ortaya çıkar. 

Çölyak hastalığı belirtileri nelerdir?

Çölyak hastalığının farklı belirtileri vardır ve bireylerin yaşlarına göre değişiklik gösterebilirler. Yetişkinlerde genel olarak ishal, kabızlık, karın ağrısı, gaz sancısı, aşırı kilo kaybı ve kronikleşen ağız yaraları gibi belirtiler ile kendini gösterir. Çocuklarda ise en yaygın belirtileri arasında kusma, ishal, karında şişkinlik, istahsızlık ve gelişimde gerilik sayılabilir. 

Çölyak hastalığının belirtileri, çocuklarda 2 yaşının altında olma ve olmama durumuna göre de değişiklikler gösterebilirler. Yaşa göre detaylı bir belirti kategorizasyonu yapılmak istenirse, aşağıdaki gibi bir ayrım gözlemlenecektir:

2 yaşından küçük çocuklarda görülen belirtiler:

• Kusma
• Tekrarlayan ishaller
• Karın bölgesinde şişkinlik
• Gelişme geriliği
• İştahsızlık

2 yaşından büyük çocuklarda görülen belirtiler:

• Uzun süren ishaller
• Yaşıtlarına göre vücut ölçülerinde gerilik; kısa boyluluk ya da zayıf olma
• Gelişimin yavaşlaması
• Tekrarlayan kabızlık 
• Tekrarlayan kusma
• Ani ve aşırı kilo kaybı
• Sinirlilik
• Hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
• Ergenlikte gecikme
• Dikkat eksikliği
• Öğrenmede güçlük, sürekli baş ağrıları, kas koordinasyonu ve nöbetlerinin olmaması gibi nörolojik semptomlar

Yetişkinlerde görülen belirtiler:

• İshal
• Kusma
• Kabızlık
• Açık renkli ya da kötü kokulu dışkı
• Tuvalete çıkma gereksiniminin artması
• Karın ağrısı ve kramp
• İştahsızlık ve gaz şikayetleri
• Kilo kaybı
• Karın şişliği
• Kansızlık
• Yorgunluk ve halsizlik
• Kemik ya da eklemlerde ağrı
• Demir eksikliği
• Baş ağrısı
• Karaciğer hastalıkları
• Ani duygu değişiklikleri
• Sinirlilik
• Depresyon
• Kısırlık
• Deride döküntü
• Diş minesi problemleri

Çölyak hastalığı tanısı nasıl konur?

Çölyak hastalığının tanısında birtakım kan tetkikleri ve antikor testleri yapılır. Tetkik ve testlerde pozitif sonuç alınması durumunda, endoskopi yapılır. Tüketilen besinler, ince bağırsakta bileşenlerine ayrılırlar ve burada bulunan bağırsak mukozası sayesinde kana karışırlar. Bu kana karışma aşamasında emilimi maksimize edebilmek için, bağırsaklarda çok sayıda villus çıkıntıları bulunur. Bu çıkıntılar, tıpkı bir havlunun üzerindeki iplikler gibi emilimi arttırmaya yararlar. 

Çölyak hastalığına sahip bireylerde, glüten içeren besinler tüketildiğinde bu villus adı verilen çıkıntılarda tahribatlar gözlemlenir. Tahrip olan bu çıkıntılar, azalır ve küçülürler. Bu da bağırsak yüz ölçümünün küçülmesine neden olur. Sonuç olarak kana karışması gereken besinler yeterince emilemez ve yeterli beslenme gerçekleştirilemez. Böylece hastalar, rahatsızlanırlar ve doktora gitmek zorunda kalırlar. 

Rahatsızlanan hastalar, doktora gittiklerinde saymış oldukları belirtiler ışığında kendilerine üst endoskopi yapılarak oniki parmak bağırsağından biyopsi alınır ve patolojik değerlendirmeler sonucu kesin olarak tanı konulur.

Çölyak hastalığının tedavisi nedir? 

Çölyak hastalığının tedavisi glütensiz diyettir. Hastalar, diyetlerine çok dikkat etmeli ve asla taviz vermemelidirler. Üzerinde “glüten içermez” ibaresi bulunmayan ambalajlı ürünlerin tamamından uzak durmalı ve kişisel bakım ürünleri dahil olmak üzere kullandıkları her ürünü dikkatlice incelemelidirler. 

Çölyak hastalığının nedenleri nelerdir?

Çölyak hastalığının nedenleri, kesin ve net olarak bilinmemektedir. Fakat genetik yatkınlık ve çevresel faktörler başlıca tetikleyiciler arasında sayılır. 

Çölyak hastalarının beslenmelerinde dikkat etmesi gerekenler 

Çölyak hastalarının beslenmeleri, hastalıklarının seyrinin kontrol altına alınabilmesinde oldukça önem taşır. Glüten içermeyen diyet yapmaları gereken bu hastalar; yulaf, arpa, çavdar ve buğday yememelidirler. Bunun yanında demir ve B12 takviyeleri de bu hastalar için kritik önem taşır. 

Glüten içeren besinler nelerdir?

• Ekmek
• Tahıl gevrekleri
• Salça
• Soslar
• Unlu mamuller
• Bisküviler
• İrmik
• Kepek
• Pastalar

Glüten içermeyen besinler nelerdir?

• Mısır
• Pirinç
• Karabuğday
• Tüm bakliyatlar
• Katkısız katı ve sıvı yağlar
• Patates unu
• Keten tohumu
• Nohut
• Fındık
• Mercimek
• Meyveler
• Sebzeler
• Reçel
• Zeytin
• Et
• Kefir
• Yoğurt
• Boza
• Nar ekşisi
• Peynir
• Badem
• Ceviz
• Mandıra sütü
• Turşu
• Yumurta
• Bal
• Balık
• Tavuk