Artrit

Artrit, çeşitli faktörler nedeniyle eklemlerin iltihaplanması yangı (inflamatuar) süreçlerinin oluşmasıdır. Daha çok romatizma ve eklem iltihabı olarak bilinse de tıp literatüründeki adı artrittir.

Eklemler, kemikler arasında bulunan ve kemiklerin birbirleri ile bağlantı kurmasını sağlayan yapılardır. Hareketliliğin sağlanmasını sağlayan bu yapılar kol, bacak ve bilek gibi yerlerde görev alır.

Artrit yani eklem iltihabı, bu yapıların çeşitli faktörlere bağlı olarak iltihaplanmasıdır. Bu herhangi bir enfeksiyon süreci değildir. Ancak ortaya çıkan yangı nedeniyle immün sistem hücreleri eklemlerde birikir ve enflamasyon sürecini başlatır.

Artrit, yıkıcı bir kas iskelet sistemi hastalığıdır. Özellikle orta yaş ve ileri yaşlarda görüldüğünde hastalarda şekil bozukluklarına neden olabilmektedir. Aynı zamanda diğer organları ve dokuları da etkilediği için yaşam kalitesi olumsuz etkilenebilir.

Artrit türleri

Artrit, çok geniş kapsamlı bir kas iskelet sağlığı sorunudur. Bu nedenle farklı türlere ayrılmıştır. Bu artrit türleri farklı isimlerle adlandırılıyor olsa da aralarında benzerlikler vardır. Daha çok altta yatan nedene bağlı olarak isimlendirilirler. Artrit türleri şunlardır:

• Osteoartrit

Osteoartrit, eklemlerde bulunan kıkırdakların aşınması sonucu ortaya çıkan artrit çeşididir. Artrit türleri arasında en çok görülen türüdür. Daha çok kadınlarda ve kilolu orta yaş grubunda ortaya çıkar.

Osteoartrit ilk fark edildiğinde erken tedavi süreci başlatılırsa kişi normal yaşantısına devam edebilir. Ancak ilerleyen vakalarda eklem kıkırdakları iyice aşınıp yıpranacağı için hareket etmek ciddi oranda zorlaşabilir.

• Romatoid artrit

Romatoid artrit, eklem iltihapları arasında en yaygın olanıdır. Daha çok bağışıklık sistemi hastalıkları içerisinde bulunur.

Bu hastalarda kendi immün sistem hücreleri eklemlere saldırmaya başlar. Bu zaman içerisinde eklemlerin iltihaplanmasına ve bazı kas iskelet sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur. Artrit türleri arasında en çok doku harabiyeti veren ve hareket kısıtlılığına yol açan tür romatoid artrittir.

• Septik artrit

Septik artrit, enfeksiyon kaynaklı eklem iltihaplanmasıdır. Diğer artrit türlerinden farklı olarak bakteri, mantar veya virüslerden kaynaklanan bir iltihaplanma söz konusudur.

Septik artrit kan yoluyla taşınır. Vücudun herhangi bir yerinde enfeksiyon hastalığı meydana geldiğinde ve tedavi edilmediğinde enfeksiyon etkenleri kana geçer. Sepsis olarak adlandırılan bu durum sonucunda enfeksiyon etkenleri eklemlere yerleşmeye başlar.

Kısa süre içerisinde eklemleri iltihaplandıran enfeksiyon etkenleri septik artrit tablosunun ortaya çıkmasına neden olur. Daha çok immün sistemi zayıf kişilerde ve ileri yaş gruplarında meydana gelir.

Septik şok sonucu en fazla alt ekstremiteler yani bacak ve dizler etkilenir. Eğer kısa süre içerisinde kontrol altına alınmazsa önce kalça ve omuz eklemi gibi yerlere daha sonra da tüm vücuda yayılım gerçekleşir.

• Ankilozan Spondilit

Ankilozan spondilit, omurga romatizması olarak da bilinir ve daha çok omurga kemiklerinde meydana gelir. Çeşitli etkenler omurga kemiklerinin iltihaplanmasına ve ankilozan spondilit gelişmesine yol açar.

Ankilozan spondilit hareket kısıtlılığına yol açan bir artrit türüdür. Bu hastalarda omurga eski esnekliğini ve hareketini kaybedeceği için ciddi işlev bozuklukları ortaya çıkabilir.

• Gut artriti

Gut artriti, protein metabolizması kaynaklı bir eklem iltihabı türüdür. Bu hastalarda ayak parmakları ciddi ölçüde etkilenir. Gece uykudan uyandıracak şiddetli ağrılara yol açar.

Artrit nedenleri ve risk faktörleri

Artrit, çok geniş kapsamlı bir kas iskelet sistemi hastalığıdır. Bu nedenle altta yatan birçok faktör söz konusudur. Daha çok yaşın ilerlemesiyle birlikte ortaya çıkan bu hastalığı tetikleyen birçok unsur vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• En önemli risk faktörü genetik yatkınlıktır. Eğer kişinin yakın çevresinde artrit görülüyorsa kendinde çıkma olasılığı daha yüksektir. Septik artrit tanısı alanlarda genetik yatkınlığın herhangi bir önemi yoktur.
• İlerleyen yaş önemli bir diğer faktördür. Yaşın ilerlemesiyle birlikte eski esnekliğini ve hareketliliğini koruyamayan hastalarda eklemlerde iltihaplanma görülebilir. Özellikle 60 yaş üstü kişiler artrit açısından risk altındadır.
• Bir diğer risk faktörü ise cinsiyettir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık artrit meydana gelir. Bununla birlikte gut artriti ve ankilozan artrit yaşam tarzına göre değişmekle birlikte erkeklerde daha fazla ortaya çıkabilir.
• Obezite önemli bir risk faktörüdür. Artan kilo sebebiyle özellikle vücudun alt bölgesine daha fazla yük biner. Kalça, diz ve omurga gibi bölgeler artan kilo nedeniyle zaman içerisinde yıkılmalar ve bozulmalar ile karşı karşıya kalır. Bu da artrit gelişmesine neden olur.
• Enfeksiyon eklem iltihaplarının önemli bir risk faktörüdür. Vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkan enfeksiyon ya da enfeksiyon kaynaklı iltihabi süreçler eklemlerde tutulum yapabilir. Bu da enfeksiyon artriti ya da bilinen diğer adıyla septik artriti meydana getirebilir.

Bu faktörler artrit için önemli olan risk faktörleridir. Bununla birlikte yaşam tarzı ve Crohn hastalığı gibi hastalıklar da artrit gelişmesinde rol oynayabilir.

Artrit belirtileri nelerdir?

Artrit vücudun birçok noktasında ortaya çıkabildiği için çok sayıda belirti ortaya çıkar. Bu belirtilerin tamamı eklem kaynaklı olduğu için aşırı hareketlilikte ve sedanter yaşam tarzında daha şiddetli olabilir. Artrit belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• En önemli belirti eklem ağrısıdır. Tüm artrit türlerinde görülen bu belirti kişinin hareketlerini ciddi ölçüde etkiler. Bu da zaman içerisinde enflamasyonun artmasına ve ağrıların daha şiddetli olmasına neden olur.
• Eklemlerde ve çevresinde hissedilen hassasiyet ile sertlik önemli bir diğer semptomdur. Çoğunlukla ağrı ataklarından sonra gelişir. Eklem çevresinde katılık hisseden hastalar özellikle kol ve bacaklarını hareket ettiremez.
• Eklemlerin etrafında ortaya çıkan kızarıklık ve ateş yaygın görülen semptomlardandır. Etkilenen bölge bir enflamasyon ile karşı karşıya olduğu için bölgesel olarak kızarıklıklar ve ısı artışı meydana gelir. Bu durum kılcal kan damarlarının genişlemesi nedeniyle ortaya çıkar.
• Şişlik ve ödem özellikle kadınlarda ve ileri evre artrit hastalarında sıkça görülür. Bölgedeki immün sistem hücre sayısı arttıkça ödem de artar. Bu hastaların dokularına bastırıldığında bir süre çöküklük meydana gelebilir. Bu durum hücreler arası sıvının artması nedeniyle meydana gelir.

Artrit tanı yöntemleri

Artrit çok fazla bulgu ile ortaya çıktığı için çok sayıda teşhis yöntemi ile tanılanabilir. Artrit tanısı için kullanılabilecek tanı yöntemleri şu şekilde sıralanabilir;

• Laboratuvar testleri: En çok uygulanan yöntemdir. Vücut sıvıları incelenerek tanılama süreci başlatılır. Enfeksiyon verilerine ve immün sistem aktivitesine bakılır.
• Ultrason: Ultrason incelemesinde eklem yakınındaki dokulara ve yapılara bakılır. Ayrıca diğer tanı yöntemlerinde bölge tespiti için de kullanılır.
• Manyetik rezonans (MR): Radyo dalgaları ile manyetik alan oluşturulmasını sağlar. Burada eklem, kıkırdak, kas ve diğer dokuların ayrıntılı haritaları çıkarılır.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): X ışınları ile artritin tanılanması yöntemidir. Çok sayıda eklem görüntüsü birleştirilir ve inceleme yapılır.

Artrite hangi bölüm ve doktor bakar?

Artrit için ortopedi kliniğine gidilmelidir. Ortopedi uzmanları hastalardan şikayetleri dinledikten sonra gerekli tanılama yöntemlerini başlatarak tedavi sürecinin hazırlanmasını sağlar.

Ortopedi bölümünün yanı sıra farklı artrit türleri için dermatoloji, romatoloji, enfeksiyon hastalıkları (intaniye) ve gastroenteroloji bölümlerine de gitmek gerekebilir. 

Artrit tedavisi

Artrit tedavisi altta yatan nedene ve hastaların genel sağlık durumuna göre belirlenir. Bunun için artrit probleminin neyden kaynaklandığının tespit edilmesi gerekir.

Artrit tedavisi için farklı yöntemler uygulanır. Bu tedavide aynı zamanda kombine yöntemler de uygulanabilir.

ilaç tedavisi

Artrit tedavisinde yer alan ilaçlar ve kullanım amaçları şu şekilde sıralanabilir;

• Mevcut ağrıyı kesmek için ağrı kesici ilaçlar
• Enflamatuar süreci hafifletmek için kullanılan steroid olmayan enflamatuar ilaçlar (NSAİİ)
• Ağrı kesici olarak kullanılan kapsaisin içerikli kremler
• Bağışıklık sistemi aktivitesini hafifletmek için kullanılan DMARD antiromatizmal ilaçlar
• İmmün sistem hücrelerini yavaşlatmak için kullanılan steroid ilaçlar

Artritin ilaçsız tedavisi

Artrit tedavisinde ilaçların yanı sıra diğer tedavi yöntemleri de uygulanır. Bunlar fizik terapi ve ameliyattır.

Çoğu zaman ilaç ve fizik tedavi yöntemi kombine olarak kullanılır. Eğer hastalarda uzun süre boyunca ilerleme görülmezse ya da yaşam kalitesi ciddi oranda bozulursa ameliyat gerekli olabilir.

Artrit ameliyatı

Artrit cerrahisi iki farklı yöntemle yapılır. Bunlar eklem onarım ameliyatları ve eklem protez ameliyatlarıdır.

Eklem onarım ameliyatı esnasında hasarlı eklemlerin yapıları değiştirilir. Bir tür onarım ameliyatı olan bu cerrahi yöntem, oldukça kısa sürer ve hastalar çok fazla travmatize olmaz.

Eklem protezi ameliyatında ise hasarlı olan eklemler protezleri ile değiştirilir. Daha çok kalça ve diz eklemleri bu yöntemle değiştirilir. Hastaların eski yaşam standartlarına dönmesi zor olabilir.

Artrit egzersizleri

Artrit egzersizleri, fizik tedavi uzmanları tarafından verilir. Bu egzersizler, eklemlerin hareketliliğini sağlayarak mevcut durumu iyileştirilmesini sağlar.

Artrit fizik tedavisi genellikle sorunu tam olarak ortadan kaldırmaz. Ancak artritin ilerleyişini ve belirtilerini azaltarak daha iyi bir yaşam kalitesi sunar.

Artrite ne iyi gelir?

Artrit hastalığında medikal tedavi yöntemlerinin yanı sıra şu yöntemlere de başvurulur:

• Düzenli egzersiz
• Bol su tüketimi
• Günlük en az 30 dakikalık yürüyüş
• Düzenli doktor kontrolü gibi uygulamalar da etkili olabilir. Bunlar artriti tedavi etmese de ilerleyişini durdurabilecek uygulamalardır.

Artrite iyi gelen bitkiler

Artritte bitkisel tedavi çok fazla önerilmez. Çünkü yanlış ve fazla kullanılan bitkiler artritin yanı sıra başka sağlık sorunlarının meydana gelmesine neden olabilir.

Artrit tanısı olan kişilerin bitkisel ilaçlar ile çözüm bulmak yerine alanında uzman bir doktora görünmesi daha iyi olacaktır. Bunun için hastanelerin ortopedi kliniklerine ya da romatoloji yan dal kliniklerine başvurulabilir. 

Artrit hastalarında beslenme

Artriti olan hastalar, beslenmelerinde şu besinlere daha fazla yer verebilir:

• Sağlıklı yağlar
• Sebze ve meyve ağırlıklı öğünler
• Bol su
• Kuruyemiş
• Süt ve süt ürünleri