Anoreksiya Nervoza

Özellikle genç kızlarda görülen anoreksiya nevroza, tedavi edilmediğinde sağlığı olumsuz etkileyebilir. Psikiyatri tedavisi gerektiren bu rahatsızlığın en kısa süre içerisinde çözüme ulaştırılması gerekir.

Anoreksiya Nervoza Nedir?

Anoreksiya nevroza, psikiyatri kökenli olan ve kilo takıntısı ile seyreden bir rahatsızlıktır. Bu hastalar kilo almamak için çeşitli yöntemler uygular. Bu da sağlığı olumsuz etkiler.

Bir çeşit yeme bozukluğu olan anoreksiya nervoza, günümüzde sık karşılaşılan önemli psikiyatrik hastalıklarındandır. Genellikle 10-20 yaş arasında genç kızlarda görülmektedir. Yetişkin kadınlar arasında da sayı günden güne artış göstermektedir. Erkeklerde kadınlar kadar yüksek olmasa da bu hastalık ile karşılaşılmaktadır. 

Hastalık kişinin kendi bedenini gerçekçi bir şekilde değerlendirme yetisini kaybetmesi ve bunun sonucu kendini sürekli kilolu hissetmesinden dolayı sağlıklı olmayan yöntemlerle kilo vermeye çalışma davranışlarını içermektedir. Genelde kişi normal sınırlarda bir kiloya sahip olmasına rağmen sıkı diyetler ve ağır sporlar yaparak kilo kaybetmeye çalışır.

Bulimia Nervoza

Bulimia nevroza, beslenme bozukluğu olarak bilinen, hayatı ciddi şekilde riske koyan ve istenmeyen kalıcı sonuçlar doğurabilen bir hastalıktır. Kişi anormal düzeyde ve şekilde beslenmesi sonucu suçluluk hisseder ve yine anormal yöntemlerle vücuda alınan bu besinleri atmaya çalışır.

Bu yöntemler kendini kusturma, aşırı egzersiz yapma, laksatif ve diüretikler kullanma gibi sağlığı riske atan davranışları içermektedir. Kişi yemek yemeyi takiben bu yöntemlere başvurur ve kilo almanın önüne geçmeye çalışır.

Anoreksiya Nervoza Türleri

Kişinin şişmanlamamak için kendini aç bırakma, ağır spor ve diyetler yapma gibi davranışlar ile kendini gösteren anoreksiya nervozanın 2 türü bulunmaktadır;

Kısıtlayıcı Tip: Bu tipteki kişiler kendilerini aç bırakır. Çok az ya da hemen hemen hiç yemek yemez. Gereksinimden çok daha az miktarda kalori alır. Tıkanırcasına yemek yeme ve yenilen bu besinleri anormal bir şekilde vücuttan dışarı atma davranışları (kendini kusturma, laksatif ve diüretik kullanma, aşırı egzersiz yapma) göstermez.

Tıkanırcasına Yeme/Çıkarma Tipi: Kişi anormal düzeyde ve şekilde beslenme davranışı gösterir. Kilo alma ve şişmanlama korkusu ile aldığı besinleri anormal şekilde vücudundan uzaklaştırmaya çalışır. Bu davranışlar genelde kendini düzenli olarak kusturma, laksatif kullanma gibi davranışlardan oluşmaktadır.

Anoreksiya Nervoza Neden Olur?

Anoreksiya nervoza için net bir neden olmamakla birlikte hastalığın görülmesine neden olabilecek bazı faktörler olmaktadır. Bu faktörleri 3 farklı grup altında toplayacak olursak;

Biyolojik Faktörler: Bu hastalığa sahip kişiler genellikle aşırı hassas, hırslı ve mükemmeliyetçi kişiliktedirler. Bu yönleri nedeniyle mükemmellik algılarına ulaşmak için normal olmayan davranışlarda bulunurlar. Ayrıca anoreksiya nervoza hastalığına neden olan genetik bir faktör olup olmadığı konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Ailesinde bu hastalığa sahip bireylerde görülme riski artmaktadır.

Psikolojik Faktörler: Kişinin geçirmiş olduğu bebeklik ve çocukluk dönemi bu hastalığa sahip olmasında etkili bir faktördür. Bebeklik ve çocukluk döneminde ebeveynlerin tutumları ve davranışları ilerleyen dönemde bireylerin davranışlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Bireyin yanlış beslenme davranışlarına maruz kaldığı bir ortamda büyümesi yeme bozukluğunun oluşmasını tetikleyebilir. Bebeklik döneminde sevgi, güvenlik gibi temel ihtiyaçları karşılanmaması hastalığa neden olabilir. Yine aynı şekilde şiddete maruz kalan bireylerde anoreksiya nervoza yeme bozukluğu görülmesine neden olabilir.

Çevresel Faktörler: Günümüzde kullanımı yaygın olan sosyal medyanın bireyler üzerinde yaratmış olduğu güzellik algısı neticesinde kişi mükemmel bir vücuda kavuşma hayali ile başladığı diyetler sonucu beden algısı olumsuz etkilenebilir ve hayati tehlikeye ulaşacak düzeyde kilo kaybetme davranışlarına bulunabilir. 

Çevreden gelen kilo baskıları, kilosu yüzünden zorbalığa maruz kalma gibi nedenlerden dolayı da gelişebilmektedir. Balerin, manken, jokey gibi bazı meslek grupları anoreksiya nervoza yeme bozukluğuna sahip olma açısından risk altındadır.

Anoreksiya Nervoza Risk Faktörleri

Bazı kişiler anoreksiya nevroza açısından risk altındadır. Bu riskli gruplar şu şekilde sıralanabilir;

• 10-20 yaş arası ergenlik dönemindeki genç kızlar
• Genç yetişkin kadınlar
• Balerinler, dansçılar, mankenler ve jokeyler gibi bazı meslekler
• Kilo baskısı olan kişiler
• Kilosu yüzünden zorbalığa uğrayan kişiler
• Mükemmeliyetçi kişiliğe sahip olan bireyler
• Şiddete ve istismara maruz kalan bireyler
• Bebeklik ve çocukluk döneminde temel gereksinimleri karşılanmayan bireyler
• Beden algısı bozulmuş kişiler

Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya nervoza hastalarının beden algısı bozulduğu için kendilerini oldukları kilodan daha şişman algılarlar. Bu yüzden kendilerine özel anormal yeme davranışları sergilerler. Özellikle karbonhidrattan zayıf aşırı katı ve sıkı diyet sık görülen belirtilerdendir. 

Anoreksiya nervozası olan kişilerde görülen diğer belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Yemek yememek için sürekli bahane uydurma
• Toplu alanlarda yemek yemekten kaçınma
• Gizli şekilde yemek yeme 
• Sürekli yemek düşünme ve kalori hesabı yapmak
• Sürekli tartılmak ve aynada vücudunu inceleme
• Sürekli bol kıyafetler giymek 

Kişi yemek yedikten sonra kendini kusturma davranışında bulunabilir. Aşırı ve anormal miktarda egzersiz ile yediklerini yakma davranışı gösterebilir. Laksatif ve diüretik gibi ilaçları kötüye kullanabilir. 

Anoreksiya Nervoza Tanı Yöntemleri

Tanı amaçlı DSM IV ve DSM V Anoreksiya Tanı Ölçütleri kullanılmaktadır. DSM IV Tanı Ölçtleri şunlardır;

• Yaş ve boy uzunluğuna göre normal sayılan kilonun altında olma ya da bu kiloyu kabul etmeme.
• Normal kabul edilen kilonun altında bir vücut ağırlığına sahip olunmasına rağmen kilo almakta ya da şişmanlamaktan korkma.
• Kişinin vücut ağırlığını algılamada ya da vücut biçimini algılamasında bozukluk olması, vücut ağırlığının düşük olmasının önemini reddetme davranışı.
• Menstrual siklusu olan kadınlarda sadece hormon takviyesi sonucu menstruasyon görülmesi ve onun dışında en az 3 ardışık ay menstrual döngünün olmaması.

Anoreksiya Nervoza Hangi Bölüm Bakar?

Anoreksiya nervozanın ileri dönemlerinde genellikle aşırı iştahsızlık ve bunun sonucu kilo kaybının kontrol edilmemesi nedeniyle Gastroentroloji ya da dahiliye bölümlerine başvurulabilir. Henüz hastalığın başlangıcı ise ve kişi davranışının anormalliğinin farkında ancak bedeni ile ilgili algısını kontrol edemiyorsa bir psikoloğa başvurabilir ve gerekirse bir diyetisyen ile birlikte çalışabilir.

Dahiliye gibi bölümlerde herhangi bir sağlık sorunu ortaya çıkmazsa ya da anlamsız kilo kayıpları tespit edilirse doktorlar psikiyatri bölümüne sevk isteyebilir. Bu durumda tedavi ve terapi süreci başlatılmalıdır.

Anoreksiya Nervoza Tedavisi

Anoreksiya nervoza tedavisinde farklı alanlardaki uzmanların bir arada çalışması gerekmektedir. Tedavide amaç kişinin bozulmuş beden algısını düzeltmek, doğru yeme davranışı geliştirmek, ideal kiloya ulaşmasını sağlamaktır. 

Tedavi ekibinde uzman bir hekim, hemşire, diyetisyen ve psikolog ana rol oynamaktadır. Hastalığın iyileşmesinde psikoterapiler çok önemli bir yer almaktadır. Ailelerin tedaviye dahil edilmesi tedavi sürecinde çok önemli bir etkiye sahiptir. Bireysel davranışçı terapilerle kişinin bedeni ile ilgili yanlış algıları düzeltilip, doğru beslenme davranışı kazandırmak amaçlanır. 

Kişinin ideal kilosuna sağlıklı bir şekilde ulaşması için bir psikolog ile çalışılır. Anoreksiyanın ileri evrelerinde kişinin vücut sağlığı olumsuz etkilenir. Kusmalara bağlı metabolik dengesizlikler, sürekli kusma hissi, vitamin ve mineral eksiklikleri hekim ve hemşirenin iş birliği ile düzeltilir.

Anoreksiya Nervoza İlaç Tedavisi

Anoreksiya nervoza hastalığını tedavi etmek için net bir ilaç bulunmamaktadır. Tedavi psikoterapi ağırlıkta olduğu için tipik bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak hastalık nedeniyle yapılan olumsuz davranışların vücutta oluşturduğu olumsuz sonuçları tedavi etmek için ilaçlar kullanılabilir. 

Örneğin sürekli kendini kusturma nedeniyle oluşan asit- baz dengesizliklerini tedavi etmede ilaçlar kullanılır. Yine aynı şekilde kilo kaybı nedeniyle vitamin takviyeleri kullanılır. Sürekli kusmaya bağlı oluşan bulantı hissini önlemek için bulantı önleyici ilaçlar hekim tarafından reçete edilebilir. Kısaca anoreksiyayı tedavi etmek için özel bir ilaç olmamakla birlikte hastalığın yol açtığı diğer fiziksel etkiler için çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır.

Anoreksiya Nervoza İlaçsız Tedavi

Anoreksiya tedavisinde çok önemli bir role sahip olan ilaçsız tedavide aile terapisi ve bilişsel davranışçı terapi genelde tercih edilmektedir. Bilişsel davranışçı terapi ile kişiye doğru beden algısı kazandırılır ve beslenme konusunda anormal davranışları düzeltilir. Aile terapisi ile ailenin de tedaviye katılımı sağlanır ve iyileşme sürecini kolaylaştırır. 

Anoreksiya Nervoza Beslenme Tedavisi

Anoreksiya nervozada kişiye doğru bir beslenme alışkanlığı sağlamak için psikoterapilerden faydalanılır. Kişinin yiyeceklerle arası düzeltilmeye çalışılır ve ideal kilosuna ulaşması için diyetisyen ile iş birliği yapılır. 

Kişinin boyu ve kilosuna uygun hazırlanan diyet ile ideal kiloya ulaşması hedeflenir. İleri düzeyde anoreksiya nervozalı bireyler yemek yeme iştahlarını kaybettikleri için ya da sürekli kendini kusturmaya bağlı en ufak bir besini tüketmede kusma ihtiyacı hissederler. 

Bu yüzden ağızdan beslenemeyen bu kişiler orogastrik (ağızdan buruna besin geçişini sağlayan uzun tıbbi bir alet) ya da nazogastrik (burundan mideye besin geçişini sağlayan uzun tıbbi bir alet) sonda aracılığı ile beslenmeleri sağlanır.

Anoreksiya Nervozaya Ne İyi Gelir?

Anoreksiya nervoza tedavisi komplike olan bir yeme bozukluğudur. Hastalığa iyi gelecek tek bir şey söylemek doğru olmaz. Ancak psikoterapiler ve ailenin tedaviye dahil edilmesi kilit bir rol oynar.  Kişiye doğru bir beslenme alışkanlığı kazandırmak kişiye iyi gelip ideal kilosuna ve sağlığına ulaşmasını sağlar.

Anoreksiya Nervozaya İyi Gelen Bitkiler

Anoreksiya nervoza bir davranışsal yeme bozukluğu olduğu için hastalığa iyi gelecek tipik bir bitki adı söylemek doğru değildir.

Anoreksiya Nervoza Ne İyi Gelmez

Anoreksiya nervoza davranışsal bir yeme bozukluğudur. Bu davranışları sergilemesinin altında yatan pek çok çevresel etken olabilir. Kişinin beden algısını bozan bu çevresel faktörlere maruz kalması tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir. 

Örneğin sosyal medyanın dayatmış olduğu gerçekçi olmayan güzellik algıları tetikleyici olabilir. Kilo konusunda sürekli eleştiride bulunup zorbalık yaban bireylere maruz kalmak anoreksiya nervozaya iyi gelmeyen etmenlerden sayılabilir.